دسته: کشاورزی و زراعت تولید محصولات گلخانه ای با استفاده از فن آوری جدید به وسیله نصب سوله های نیمدایره ای و به كار گیری شرایط آب و هوایی كنترل شده در سالهای اخیر نه تنها موجب افزایش عملكرد گردیده بلكه باعث استفاده بیشتر از فضای گلخانه ها ، كنترل بیشتر آفات و بیماریها و تولیدی با كیفیت بالاتر و بهداشتی تر شده است
قیمت فایل فقط 6,900 تومان
خیار گلخانه ای
مقدمه
تولید محصولات گلخانه ای با استفاده از فن آوری جدید به وسیله نصب سوله های نیمدایره ای و به كار گیری شرایط آب و هوایی كنترل شده در سالهای اخیر نه تنها موجب افزایش عملكرد گردیده بلكه باعث استفاده بیشتر از فضای گلخانه ها ، كنترل بیشتر آفات و بیماریها و تولیدی با كیفیت بالاتر و بهداشتی تر شده است .
كشت اینگونه سبزیجات در سوله های نیمدایره با پوشش پلا ستیك به گلخانه داران كمك كرده است تا بتوانند با مقدار محدودی زمین تولیداتی معادل ده ها برابر كشت در فضای آزاد داشته باشند ضمن اینكه در صورت استفاده از روش آبیاری قطره ای باعث صرفه جویی در آب آبیاری و كودهای شیمیایی پر مصرف ( ماكرو ) و كم مصرف ( میكرو ) می گردند .
به نظر می رسد در صورت ادامه كشت صیفی جات با این روش نه تنها به افزایش تولید در واحد سطح كمك می كند بلكه زمینهای بیشتری نیز برای كشت های مهمتر آزاد می گردد . رونق صادرات این محصولات در سالهای اخیر ، اهمیت توجه به این گونه روشهای تولید را افزایش داده و زمینه اشتغال را برای افراد بیشتری فراهم نموده است .
مدیریت بالای اینگونه صیفی جات باعث گردیده علاقمندان برای حداكثر تولید و آشنایی با فنون مدیریتی با متخصصین این رشته بالاخص در بخش خصوصی ارتباط مؤثری برقرار كنند و در نتیجه از درآمد بالاتری برخوردار شوند به همین علت در چند ساله اخیر با توجه به توسعه كشت های گلخانه ای و جلب طبقات مختلف مردم نه تنها بسیاری از افراد تحصیل كرده و علاقمند در این زمینه مشغول شده اند بلكه بكارگیری این فن آوری در جوامع كشاورزی و روستایی تا حدودی باعث جلوگیری از مهاجرت آنها به شهرها شده است .
1-1 تاریخچه :
نام انگلیسی آن Cucumber و نام فرانسوی آن Concomber و Cornichon بوده و در عربی به آن قثّاء و در آلمانی Gurke گفته می شود نام علمی آن Cucumis sativus بوده و متعلق به خانواده Cucurbitaceae می باشد .
با وجود سابقه طولانی كه كاشت خیار در هوای آزاد ( مزرعه ) دارد ، پرورش خیار گلخانه ای به منظور تولید و عرضه طولانیتر خیار تازه ، از قرن هجدهم میلادی در اروپا مورد توجه قرار گرفت . بسیاری از محققان مركز پیدایش خیار را هندوستان می دانند زیرا در دامنه های هیمالیا گیاهی به نام Cucumis hardwickii می روید كه میوه هایی ریز و تلخ دارد ، از نظر تاریخی این گیاه از حدود 3000 سال قبل كشت و كار می شد و از هندستان به چین منتقل شده و شواهد تاریخی نشان می دهد كه خیار توسط رومیان و یونانیان باستان كشت و كار می شد . خیار كه در گذشته های دور از طریق مصر به مناطق حاشیه دریای مدیترانه و از آنجا به اروپا آورده شده است . اما پیدایش خیار گلخانه ای به این نحو بود كه برای اولین بار در قرن هجدهم خیارهای جدیدی از مناطق جنگلی گرم و مرطوب هندوستان وارد انگلستان گردید كه با خیارهای موجود در اروپا تا آن زمان تفاوت زیادی داشت و در شرایط اروپا فقط در گلخانه قادر به رشد و نمو بودند . بعدها با اصلاح نژاد ، انواع جدیدتری به نام خیار گلخانه ای به وجود آمد كه از نظر مرفولوژیكی و خواسته های آب و هوایی كاملاً از خیارهای معمولی متمایز و مشخص می باشند . این خیارها ماده زا و بی تخم بوده ( پارتنو كارپ )و دارای پوستی خوراكی می باشند .
اینك نه تنها در اروپا بلكه در تمام جهان این ارقام در شرایط گلخانه ای كشت می شود .
گیاه شناسی :
4-1-1 – اندام هوایی (The Shoots ) :
خیار با نام علمی Cucumis sativus از خانواده Cucurbita می باشد .
شاخه اصلی این گیاه ، علفی و یك ساله ابتدا به صورت عمودی رشد می كند ولی بعد از تولید شاخه های جانبی همانند بوته مو بر روی زمین رشد خواهد كرد شاخه ها در خیار از نوع سیمپودیال می باشد ، از گره های روی ساقه اصلی یك یا چند شاخه فرعی به وجود می آید كه بر روی همه آنها می تواند میوه تشكیل شود ؛ همه ساقه ها در خیار زبر و كركدار می باشد كه در هنگام بلوغ ممكن است ، ساقه تو خالی شود . در روی هر گره از ساقه فقط یك برگ به وجود می آید .
اندازه برگها در خیارهای معمولی 10-20 سانتی متر و در خیارهای بی دانه 20-40 سانتیمتر می باشد ؛ این برگها بر روی یك دمبرگ بلند به طول 20-7 سانتیمتر قرار می گیرند .
هر برگ دارای پنج عدد بریدگی ( كنگره ) است كه بریدگی وسطی ، نسبتاً بزرگتر می باشد و سطح برگها به كرك پوشیده شده است ؛ و از گره سوم به بعد ، از ته دمبرگها معمولاً پیچكهایی تولید می شود كه منشأ غیر شاخه ای دارند ؛ این پیچكها به ساقه ها كمك می كنند تا بتوانند از قیم بالا بروند . ساقه در خیار از دو دسته آوندی 10 تایی تشكیل شده كه به طور منظم در كنار هم قرار گرفته اند ، دسته آوندی كوچكتر به طرف كنار ساقه و دسته های بزرگتر در قسمت مركز آن واقع شده اند .
2-4-1- ریشه(The root ) :
ریشه ها در خیار بسیار قوی هستند و ممكن است تا عمق 1 متری رشد كنند ، سیستم ریشه خیار تقریباً گسترده ولی نازك می باشد كه ممكن است به صورت افقی در سطح وسیعی گسترش یابند و به طور مكرر تولید ریشه های انبوه در عمق 30 سانتی متری خاك بكنند . بعضی از ریشه های جانبی معمولاً به سمت پایین رشد می كنند و یك سیستم جدیدی از ریشه های عمیق جانبی ، را تولید می كنند كه تأثیر بیشتری نسبت به ریشه های اصلی در جذب مواد دارند ؛ وقتی ریشه گیاه در شرایط رطوبت كافی قرار گیرد ، ریشه های جانبی به آسانی از هیپوكوتیل خارج شده و مثل بقیه اندامهای گیاه رشد می كنند .
3-4-1- كل ( The Flower ) :
گونه های خیار جنسیت های مختلفی را نشان می دهند . پیش از شرح جنسیت های مهم خیار گلخانه ای ، لازم است با اصطلاحات زیر آشنا شویم :
1- گل كامل یا دو جنسی ، هرمافرودیت (Perfect'bisexual' hermaphroditic
به گلی اطلاق می شود كه دارای دو اندام نر ( پرچم ) و ماده ( مادگی ) باشد .
2- گل نر ( male flower ) به گلی اطلاق می شود كه فاقد مادگی است و فقط دارای پرچم است .
3- گل ماده (female flower ) به گلی اطلاق می شود كه فاقد پرچم است و فقط دارای مادگی است .
4- گیاه یك پایه (Monoecious Plant ) به گیاهانی اطلاق می شود كه گل نر و ماده را به صورت جدا از هم بر روی یك پایه تولید می كنند .
5- گیاهان دو پایه (Dioecious Plant )به آن دسته از گونه های گیاهی اطلاق می شود كه گل ماده را بر روی یك پایه و گل نر را بر روی یك پایه دیگر تولید می كنند .
6- Andromonoecious Plant به گیاهانی گفته می شود كه هم گل نر و هم گل كامل را تولید می كنند .
7- Androeceious Plant به گیاهانی گفته می شود كه فقط تولید گل نر می كنند .
8- Gynoecious Plant به گیاهانی گفته می شود كه فقط تولید گل ماده می كنند .
9- Cynomonoceious Plant به گیاهانی اطلاق می شود كه هم گل ماده و هم گل كامل تولید می كنند .
10- Predominantly Female Plant به گیاهانی گفته می شود كه اغلب تولید گل ماده می كنند ولی بعضی وقتها تعداد كمی گل نر هم تولید می كنند .
11- Hermaphroditic Plant گیاهان هرمافرودیت كه هر دو اندام نر و ماده را در داخل یك گل تولید می كنند .
12- پارتنوكارپی ( Partheno Carpy ) در این گیاهان میوه ها بدون عمل گرده افشانی و لقاح به وجود می آیند و فاقد بذر هستند .
معمولاً خیارها یك پایه (Monoecious ) هستند ؛ هر دو گل نر و ماده را در روی یك پایه ولی جدا از هم تولید می كنند . عملكرد این نوع خیار با دگر گرده افشانی افزایش می یابد ؛ پس خیارهای دانه دار یا مزرعه ای نیازمند گرده افشانی می باشند . بهترین گرده افشاننده آنها زنبور عسل است ؛ برای هر 50000 بوته خیار قرار دادن یك كندوی زنبورعسل در مزرعه توصیه می شود .
اما خیارهای گلخانه ای انگلیسی عموماً از نوع ژینوسیوس ( Gynoecious ) هستند كه فقط تولید گل ماده می كنند . میوه این نوع خیار به صورت پارتنوكارپی تولید می شود ، در نتیجه نیازی به گرده افشانی ندارند ، چنانچه گرده افشانی صورت گیرد بذر در داخل میوه تشكیل می شود و این موضوع باعث كاهش كیفیت محصول شده و میوه های گرد یا گلابی شكل تولید خواهد شد .
برای جلوگیری از ورود حشرات به گلخانه باید از تورهای مخصوص استفاده كرد .
هر عاملی كه در رشد خیار مؤثر است ؛ در جنسیت این گیاه هم نقش دارد ؛ مثل عوامل طبیعی ، بطوریكه بررسی بر روی خیارهای یك پایه نشان می دهد كه این گیاه در شرایط مطلوب مثل دمای بالای 27 درجه سانتیگراد و طول روز بالاتر از 14 ساعت ، هوای آفتابی ، تأمین زیاد ازت و آب كافی گرایش به تولید گل نر دارد ولی در شرایطی كه عوامل رشد نامناسب است تولید گل ماده افزایش می یابد . همچنین اغلب هیبریدهای ماده به تنش های محیطی پاسخ می دهند . اگر چه گیاهان ژینوسیوس كه صد در صد گل ماده تولید می كنند ؛ تحت تأثیر شرایط محیطی قرار نمی گیرند ، ولی اسپری مواد تنظیم كننده رشد بر روی این گیاهان اغلب جنسیت گلها را تحت تأثیر قرار می دهند . تعداد گل ماده در خیارها با بكار بردن اتفون در نسبت های توصیه شده افزایش می یابد . بر این اساس به كار بردن این ماده به صورت اسپری می تواند احتمال تولید گلهای ماده را در گیاهانی كه فقط تولید گل ماده می كنند افزایش دهد .
همچنین می توان تولید گلهای نر در گیاهان را حتی در گیاهان ژینوسیوس افزایش داد . این كار به وسیله اسپری كردن اسید جبیرلیك ( ) در شرایط خاص امكان پذیر است . این روش كاربرد زیادی در اصلاح نباتات دارد ، چون این روش خود لقاحی را در والد ماده راحت می كند و اصلاح گیاه را تسهیل می بخشد .
رنگ گلهای نر و ماده در خیار پر رنگ است و هر گل دارای پنج گلبرگ می باشد گلهای نر هر كدام به وسیله یك ساقه لوله ای شكل محافظت می شوند . عموماً گلهای نر به صورت خوشه ای 3 تا 5 تایی در گره برگها تولید می شوند . هر گل نر دارای 3 پرچم می باشد كه دوتای آن دارای دو بساك بوده و یكی فقط دارای یك بساك می باشد . گلهای ماده به صورت منفرد بر روی گره های ساقه اصلی و جانبی به وجود می آیند در این گلها پرچم ها لاغر و نازك هستند ؛ ولی مادگی بزرگ و توسعه یافته می باشد . كلاله سه شاخه ای خامه و تخمدان سه حجره ای می باشند . این نوع گل به آسانی به كمك تخمدان بزرگ آنها كه در قسمت پایین گل قرار دارد قابل تشخیص می باشد .
در گل خیار یك حلقه ای از شهد دور خامه را فرا می گیرد . میوه هایی كه از یك تخمدان بزرگ بوجود می آیند می تواند از یك گل ماده و یا یك گل دو جنسی به وجود آید .
4-4-1- میوه (The fruit )
از نظر گیاه شناسی میوه خیار یك سته از نوع پپو (Pape ) است كه از نظر شكل گرد و بلند است . اندازه میوه ، شكل و رنگ آن تابع شرایط كشت است ؛ در میوه های نارس كلروفیل موجود در سلولها ، سبب سبزی میوه می شود ولی وقتی میوه می رسد رنگ آن به زرد مایل به سفید تغییر می كند . لایه خارجی میوه ممكن است ؛ ضخیم و كركدار باشد . میوه در خیار سه خانه ای با بافت نرم است كه بذرها در داخل آن به وجود می آید .
خیارهای معمولی ( با دانه ) مقداری بذر تولید می كنند ؛ در حالیكه خیارهای انگلیسی ( بدون دانه ) بذر تولید نمی كنند و یا بذرهای بسیار ریزی به وجود می آورند . خیارهای معمولی كوتاه در حدود 25-15 سانتیمتر طول و از نظرشكل تقریباً استوانه ای شكل می باشند . این نوع خیار بسیار ضخیم بوده و پوست آن بسیار سبز و دارای لكه های سبز كم رنگ می باشد . پوست این نوع خیار تحت شرایط تنش تلخ می شود .
میوه خیارهای بی دانه ( انگلیسی ) بلندتر بوده و طول آن بین 50-25 سانتیمتر است و استوانه ای شكل می باشد و از مشخصات بارز آن می توان به قسمت باریك و نازك انتهای آنها شاره كرد ؛ میوه این نوع خیار دارای پوست ضخیم و سبز رنگ است ولی تلخ نمی باشد و خوردن آن با پوست هیچ ضرری ندارد .
4-1- ارزش تغذیه ای خیار :
خیار از نظر داشتن انواع مختلف ویتامین ضعیف است ولی ویتامین A و C را بیشتر از سایر ویتامین ها دارد . به طور كلی در هر یكصد گرم خیار ، مواد زیر موجود می باشد :
| آب 95 گرم | پروتئین 9/0 گرم | مواد چرب 1/0 گرم |
| هیدراتهای كربن 5/2 گرم | خاكستر 5/0 گرم | فسفر 27 میلی گرم |
| آهن 1/1 میلی گرم | كلسیم 25 میلی گرم | پتاسیم 160 میلی گرم |
| ویتامین A 25 واحد | سدیم 6 میلی گرم | تیامین 03/0 میلی گرم |
| ریبوفلاوین 04/0 میلی گرم | نیاسین 2/0 میلی گرم | ویتامین C 11 میلی گرم |
بیشتر تركیبات غذایی خیار در پوست آن است .
تذكر : به علت وجود ویتامین A در پوست خیار ، با كندن پوست آن باعث كاهش بسیار زیاد این ویتامین در میوه می شویم ، علاوه بر این با كندن پوست خیار از مقدار موادی همچون كلسیم ، فسفر و آهن نیز كاسته خواهد شد . اگر میوه خیار از صبح تا عصر بر روی بوته آفتاب خورده باشد و شما قبل از غروب آفتاب آن را چیده و همان جا میل نمایید دارای ویتامین D مناسبی خواهد بود .
5-1- جوانه زنی بذر خیار (Seed germination )
خیار یك گیاه دو لپه ای است ؛ بنابراین بذر آن شامل یك جنین و دو لپه بزرگ ( محل ذخیره مواد غذایی برای جنین ) می باشد كه به وسیله پوشش بذر محصور شده اند . بذرها تقریباً بزرگ و پهن با قطری حدود یك سانتیمتر می باشد ؛ یك گرم بذر خیار تقریباً 28 عدد بذر را شامل می شود .
قوه نامیه بذر خیار تا چهار سال حفظ می گردد ؛ ولی بعد از جوانه دار كردن بلافاصله باید كشت شود ؛ امروزه با بكارگیری تكنولوژی پیشرفته در نگهداری بذر می توان سالها قوه نامیه آن را حفظ كرد .
عمق كاشت مناسب برای بذر خیار 2-1 سانتیمتر است ، به خاطر شكل دانه ، اغلب در موقع كشت ، بذر به حالت كشیده بر روی زمین می افتد و در شرایط مناسب ریشه آن پس از دو روز رشد كرده و از پوسته بذر خارج می شود و به سمت پایین رشد می كند . رشد ریشه سریع است و ممكن است بعد از سه روز به عمق 3 سانتیمتری نیز برسد . در این زمان رشد اندام هوایی گیاه آغاز می شود و قسمت های كوچك افقی هیپوكوتیل به وجود می آید و رشد افقی می كنند . پس از این ، ریشه اولیه تولید ریشه های جانبی را آغاز كرده و هیپوكوتیل نیز به طرف سطح خاك رشد می كند . لپه ها در پوشش بذر باقی می مانند تا اینكه بالاخره آزاد شوند . باز هم هیپوكوتیل توسعه یافته و در حدود 6 روز محور اصلی كاملاً تشكیل و به شكل راست و عمود در می آید . این نوع جوانه زنی را اپی جنوس (epigeal ) می گویند . بذر خیار در درجه 15 درجه سانتیگراد پس از 13 روز جوانه زده و جوانه ها از خاك خارج می شود در صورتی كه رفان كاثت درجه حرارت هوا كمتر از 15 درجه سانتیگراد باشد بذرها سبز نخواهد شد ولی در درجه حرارت 20 درجه سانتیگراد پس از 6 روز و در 25 درجه سانتیگراد پس از 4 روز و در درجه حرارت 30 تا 35 درجه سانتیگراد پس از 3 روز جوانه ها از خاك خارج می شوند . بهترین درجه حرارت كه موجب می گردد در بوته های خیار فعالیت فوق العاده از خود نشان دهند درجه حرارت 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد .
5-1- تلخ شدن خیار :
در خیار گلخانه ای هم مانند خیار معمولی گاهی مواد آلكالوئیدی تلخ به نام كوكوربیتاسین C ( كوكومرین ) بوجود می آید . این ماده دارای انواع مختلفی است و به شكل « مونوگلیكوزید » و « آگلیكون » در گیاه یافت می شود و باعث تلخی آن می شود كه گاهی در قسمتی از خیار و پاره ای اوقات در تمام میوه و حتی ریشه دیده می شود ( خاصیت تلخ شدن ارثی بوده كه از انواع وحشی خیار به ارث رسیده است ) برگ و ساقه تهی از این ماده است . تجربه نشان داده است كه تغییرات ناگهانی درجه حرارت و رطوبت نیز نقش مؤثری در تلخ شدن خیار دارند ، مثلاً در بسیاری از موارد دیده شده است كه خیارهای بسیار كوچك نیز تلخ می باشد كه علت آن را آبیاری نامنظم می دانند . در عین حال اگر به زمین یكبار آب دهند و آن را كاملاً خیس نمایند و سپس به مدت 15-10 روز ، به آن آب ندهند وزمین خشك شود وسله ببندد ، تلخی محسوسی در خیار ظاهر می شود و همچنین اگر تولید محصول در سرما ( كمتر از دمای مطلوب برای خیار ) صورت پذیرد احتمالاً با پدیده تلخی مواجه خواهیم شد .
عدم توجه به نوع كود ، بی دقتی در مقدار مصرف كود شیمیایی و جمع آوری محصول خیار در وسط روز و مواردی مشابه آن نیز موجب تلخی خیار می گردد (5).
باید توجه داشت كه تلخی خیار ، بیشتر در ته آن متمركز است و هیچگاه به وسط خیار كه دانه قرار دارد نمی رسد و چنانچه از خیار تلخ ، پوست ضخیم گرفته شود تلخی آن زایل می گردد . اما به طور كلی بعضی از ارقام خیار نیز محصول تلخ تولید می كنند كه باید از كشت آنها خود داری نمود .
در نهایت می توان علل تلخی در خیار را به صورت مختصر در موارد زیر خلاصه نمود :
1- تغییرات ناگهانی درجه حرارت گلخانه
2- زیادی رطوبت خاك
3- هرس شدید و یكباره بوته
4- آبیاری نامنظم و غیر منقطع و ناكافی در اثناء دوره رشد
5- استفاده نامناسب و بی رویه از كود و سم
6- بكارگیری ارقام نامطلوب .
در آفریقای جنوبی و استرالیا از آن به عنوان دارو در معالجه بعضی از بیماریها استفاده می كنند . گاهی این ماده موجب مسمومیت می شود .
6-1- اصلاح خیار
خیار گیاهی است دگر گرده افشان و همچنین پارتنوكارپ ( تولید میوه بدون بذر و بدون گرده افشانی و لقاح ) بكرزایی در اصلاح و پرورش خیار از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است ؛ ولی فرایند گرده افشانی مصنوعی برای تولید محصول صادراتی دشوار و پرهزینه است .
خیار های هیبریدی نسبت به والدین خود 40 تا20 درصد در سال افزایش محصول را نشان می دهند . امروزه شركتهای بزرگ جهانی وجود دارند كه بذرهای نسل اول () را برای پرورش دهندگان تولید می كنند . این بذرها از قدرت رشد بالایی برخوردارند به نحوی كه به طور مداوم نیاز به هرس دارند ؛ این هیبیریدها تقریباً جدید هستند و همه این ارقام جدید ژینوسیوس می باشند ( فقط تولید گلهای ماده می كنند ) . این خیارها از بین ارقام پر محصول با قدرت رشد متوسط انتخاب شده اند .
گیاهان خانواده كدوئیان كه در داخل یك گونه قرار دارند می توانند با هم دگر گرده افشانی كنند . هر چند گاهی دیده شده گیاهانی كه درداخل گونه های مختلف یك جنس هستند نیز با هم دگر گرده افشانی می كنند .
باید توجه داشت كه خیار نمی تواند با كدو تنبل ، كدو قلیانی و دیگر كدوها و هندوانه لقاح انجام دهد ، چون اینها با خیار از یك جنس نیستند و هیچكدام با گرده هم تلقیح نمی شوند ؛ مگر بعضی از خربزه ها كه متعلق به همان جنس بوده ولی گونه های آنها متفاوت است . (29)
جهت دریافت فایل خیار گلخانه ایلطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 6,900 تومان
برچسب ها : خیار گلخانه ای , طرح توجیهی خیار گلخانه ای , دانلود خیار گلخانه ای , خیار , گلخانه , ارزش تغذیه ای خیار , محصولات گلخانه ای , کشاورزی , زراعت , دامداری , دانلود طرح توجیهی , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , پایان نامه , دانلود پروژه