دسته: روانشناسی و علوم تربیتی در سالهای اخیر خلاقیت یکی از محورهای مورد بحث در محیطهائی چون آموزش و پرورش و دانشگاه می باشد همچنین به این نکته توجه شده است که روند آموزش برای فراگیر باید روندی پویا باشد فراگیر خود فعالانه در امر آموزش شرکت کند تفکر کند و ایده های بکر ارائه نماید ابراز ایده هائی که هم مربوط و هم غیر معمول باشد و دیدن آنچه ورای طبیعت کنونی نهفته است محصول تفک
قیمت فایل فقط 9,900 تومان
سنجش خلاقیت دانشجویان كارشناسی سه رشته علوم تربیتی، مشاوره و راهنمایی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و بررسی نگرش آنان در مورد تأثیر دوره تحصیل دانشگاهی بر رشد خلاقیتشان
چكیده تحقیق:
تحقیق حاضر با هدف سنجش میزان خلاقیت دانشجویان سه رشته روانشناسی، مدیریت آموزش و مشاوره دانشكده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و بررسی نگرش آنان در مورد تأثیر دوره تحصیل دانشگاهی بر رشد خلاقیتشان تدوین شده است.
نمونه آماری این تحقیق شامل 124 نفر از دانشجویان دختر و پسر این دانشكده می‌باشد. كه 46 نفر از رشته مدیریت آموزشی، 42 نفر از رشته مشاوره و 36 نفر از رشته روانشناسی را شامل می شود. روش نمونه‌گیری آن، طبقه‌ای تصادفی نسبتی است كه از بین سه گروه آموزش تعدادی ضد دانشجویان متناسب با رشته براساس جدول مورگان انتخاب شدند.
برای سنجش خلاقیت افراد از پرسشنامه سنجش خلاقیت CREE تورستون استفاده شد و برای بررسی تاثیر دوره تحصیل دانشگاهی بر رشد خلاقیت دانشجویان از یك مصاحبه كتبی استفاده گردید.
جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها برای تعیین رابطه هركدام از سوالات مصاحبه كتبی استفاده گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها برای تعیین رابطه هر كدام از سوالات مصاحبه كتبی و جنس افراد و رشته تحصیلی آنان با میزان خلاقیت افراد از آزمون ناپارامتر یك خی دو پیرسون استفاده شد و برای تعیین رابطة معدل و جنس افراد با خلاقیت از آزمون ناپارامتریك كروكسال والیس استفاده شده است.
فرضیات این تحقیق یا سطح معناداری 95 درصد اطمینان آزمون شد.
در انجام این مراحل از نرم‌افزاری آماری spss استفاده گردید.
نتایج بدست آمده نشان می‌دهد.
1ـ خلاقیت مستقل از جنس افراد است.
2ـ خلاقیت از رشته تحصیلی افراد تبعیت نمی‌كند.
3ـ دوره تحصیلی دانشگاهی بخودی خود نقشی در رشد خلاقیت افراد ندارد.
4ـ معدل بالا بیانگر خلاق بودن فرد نیست.
5ـ در پرورش خلاقیت آموزش آن میتوان نقش بسیار مهمی را ایفا كند.
تشكر و قدردانی---------------------------------------------- أ
چكیده ---------------------------------------------------- د
فهرست مطالب----------------------------------------------- ه
فهرست جداول --------------------------------------------- ط
فهرست نمودارها -------------------------------------------- ل
دعای هنرمند------------------------------------------------ 2
بیان مسئله ------------------------------------------------- 6
ضرورت و اهمیت حرکت به سوی خلاقیت --------------------------- 8
اهداف تحقیق ---------------------------------------------- 10
فرضیات تحقیق --------------------------------------------- 12
تعریف مفاهیم و واژه ها--------------------------------------- 12
محدودیتهای تحقیق------------------------------------------ 13
خلاصه فصل----------------------------------------------- 15
فصل دوم : سابقه موضوع تحقیق ------------------------------- 16
مقدمه---------------------------------------------------- 17
ساختار مغز و عملکرد آن-------------------------------------- 18
تعاریف خلاقیت :-------------------------------------------- 25
1 . نگرشهای خاستگاهی :-------------------------------------- 26
2 . نگرشهای فرایندی :---------------------------------------- 27
رابطه هوش و خلاقیت ---------------------------------------- 31
فرایند خلاقیت :--------------------------------------------- 36
مراحل والاس ---------------------------------------- 37
مراحل اسبورن --------------------------------------- 39
مراحل تورنس ---------------------------------------- 41
نظریه های خلاقیت :------------------------------------------ 42
1. نظریه های جهان باستان------------------------------------ 42
2. نظریه های جدید فلسفی ------------------------------------- 44
3. نظریه های روان شناسی ----------------------------------- 45
4. روانکاوی جدید ------------------------------------------- 46
خصوصیات افراد خلاق --------------------------------------- 49
نیازهای افراد خلاق ------------------------------------------ 56
عوامل موثر در خلاقیت---------------------------------------- 58
هوش ---------------------------------------------- 59
ویژگیهای شخصیتی------------------------------------ 61
خانواده--------------------------------------------- 63
مدرسه و دانشگاه و نقش آن در خلاقیت --------------------- 65
نقش انگیزه های درونی و بیرونی در خلاقیت------------------------ 69
تاثیرات عوامل خاص بر خلاقیت :--------------------------------- 70
سن ----------------------------------------------- 70
جنس----------------------------------------------- 71
ارزشها و فشارهای اجتماعی ----------------------------- 71
تحصیلات-------------------------------------------- 72
نقش کوشش در خلاقیت--------------------------------- 72
شرایط محیطی مطلوب برای خلاقیت ------------------------------ 73
تكنیكهای خلاقیت و نو آوری------------------------------------ 74
یورش فكری------------------------------------------- 75
مدل سینكتیكس ----------------------------------------- 77
تكنیك دلفی ... ------------------------------------------ 78
آموزش خلاقیت -------------------------------------------- 87
الف : آموزش و پرورش عمومی خلاقیت--------------------------- 87
آموزش خلاقیت در جهان -------------------------------- 88
ب : آموزش خلاقیت در كودكان و دانش آموزان -------------------- 89
نكات قابل توجه در آموزش خلاقیت به فراگیران------------------- 93
آنچه مربی برای پرورش فكر خلاق باید انجام دهد ----------------- 96
محتوای درسی فراگیر و ارتباط آن با خلاقیت --------------------- 99
اصول اساسی در پرورش خلاقیت ------------------------------ 107
عوامل موثر در پرورش خلاقیت -------------------------------- 108
نقش امنیت و آزادی روانی در خلاقیت --------------------------- 113
خلاقیت و حل مسئله ---------------------------------------- 115
خلاقیت و پیشرفت تحصیلی ----------------------------------- 117
خلاقیت و هنر --------------------------------------------- 118
خلاقیت و توسعه اقتصادی ------------------------------------ 121
اثر محرک عاطفی در خلاقیت ---------------------------------- 122
شرایط لازم جهت استفاده حداکثر از قدرت تصور در خلاقیت ----------- 126
موانع خلاقیت --------------------------------------------- 128
عامل شانس در کاوش در مسیر خلاقیت -------------------------- 127
با تصور خلاق می توان روابط شخصی را بهبود بخشید--------------- 139
سوابق پژوهش در ایران ------------------------------------- 141
سوابق پژوهش در خارج ------------------------------------- 143
نتیجه گیری و جمع بندی فصل دوم------------------------------ 147
فصل سوم : روش اجرای پژوهش------------------------------ 150
روش تحقیق---------------------------------------------- 151
روش گرد آوری اطلاعات------------------------------------- 152
ابزار گردآوری اطلاعات ------------------------------------- 152
جامعه آماری---------------------------------------------- 152
تعداد و روش نمونه گیری ------------------------------------ 153
نمره گذاری آزمون ----------------------------------------- 154
نحوه تبدیل نمره خام به نمره استاندارد --------------------------- 154
اعتبار آزمون---------------------------------------------- 155
روش استخراج مصاحبه كتبی ---------------------------------- 155
اساس تئوریكی پرسشنامه و مصاحبه كتبی ------------------------ 156
روشهای آماری-------------------------------------------- 156
خلاصه فصل---------------------------------------------- 158
--
فصل چهارم :یافته های پژوهش و تجزیه و تحلیل آنها --------------- 159
مقدمه--------------------------------------------------- 160
تجزیه یافته های پژوهش ------------------------------------- 161
تحلیل یافته های پژوهش-------------------------------------- 205
خلاصه فصل --------------------------------------------- 208
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات -------------------------- 209
نتیجه گیری----------------------------------------------- 210
پیشنهادات------------------------------------------------ 212
منابع --------------------------------------------------- 214
جدول 1-2 عوامل و عناصر خلاقیت ------------------------------ 59
جدول 1-3 پنج دامنه توضیح نمرات استاندارد ---------------------- 154
جدول 1-4 فراوانی و درصد فراوانی خلاقیت افراد سه گروه شركت كننده در پرسشنامه CREE 161
جدول 2-4 پاسخ افراد سه گروه مشاوره، مدیریت آموزشی و روانشناسی به سوال 1 مصاحبه كتبی 162
جدول 3-4 پیشایندی سوال یك مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد ------ 164
جدول 4-4 آزمون خی دو سوال یك مصاحبه كتبی ------------------ 164
جدول 5-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال (1-2) مصاحبه كتبی-------- 165
جدول 6-4 پیشایندی سوال (1-2) مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد---- 166
جدول 7-4 آزمون خی دوی سوال 1-2 مصاحبه كتبی----------------- 166
جدول 8-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 2-2 مصاحبه كتبی--------- 167
جدول 9-4 پیشایندی سوال 2-2 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد------ 169
جدول 10-4 آزمون فی دو سوال 2-2 مصاحبه كتبی------------------ 169
جدول 11-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 1-3 مصاحبه كتبی-------- 169
جدول 12-4 پیشایندی سوال 1-3 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 171
جدول 13-4 آزمون فی دو سوال 1-3 مصاحبه كتبی------------------ 171
جدول 14-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 2-3 مصاحبه كتبی-------- 171
جدول 15-4 پیشایندی سوال 2-3 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 173
جدول 16-4 آزمون فی دو سوال 2-3 مصاحبه كتبی------------------ 173
جدول 17-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 1-4 مصاحبه كتبی-------- 173
جدول 18-4 پیشایندی سوال‌ها مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد ------ 175
جدول 19-4 آزمون خی دوی سوال 1-4 مصاحبه كتبی---------------- 175
جدول 20-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 2-4 مصاحبه كتبی-------- 175
جدول 21-4 پیشایندی سوال 2-4 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 177
جدول 22-4 آزمون خی دو سوال 2-4 مصاحبه كتبی----------------- 177
جدول 23-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 1-5 مصاحبه كتبی-------- 177
جدول 24-4 پیشایندی سوال 1-5 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 179
جدول 25-4 آزمون خی دوی سوال 1-5 مصاحبه كتبی---------------- 179
جدول 26-4 پاسه سه گروه آزمودنی به سوال 2-5 مصاحبه كتبی-------- 179
جدول 27-4 پیشایندی سوال 2-5 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 181
جدول 28-4 آزمون خی دو سوال 2-5 مصاحبه كتبی----------------- 181
جدول 29-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 1-6 مصاحبه كتبی ------- 181
جدول 30-4 پیشایندی سوال 1-6 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 183
جدول 31-4 آزمون خی دو سوال 1-6 مصاحبه كتبی----------------- 183
جدول 32-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 2-6 مصاحبه كتبی-------- 184
جدول 33-4 پیشایندی سوال 2-6 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد----- 185
جدول 34-4 آزمون خی دو سوال 2-6 مصاحبه كتبی----------------- 185
جدول 35-4 پاسخ سه گروه آزمودنی به سوال 7 مصاحبه كتبی---------- 186
جدول 36-4 پیشایندی سوا 7 مصاحبه كتبی و میزان خلاقیت افراد-------- 188
جدول 37-4 آزمون خی دو سوال 7 مصاحبه كتبی------------------- 188
جدول 38-4 پاسخ سه گروه آزمودنی سوال 1-8 مصاحبه كتبی---------- 188
جدول 39-4 پاسخ سه گروه آزمودنی سوال 2-8 مصاحبه كتبی --------- 190
جدول 40-4 پاسخ افراد سه گروه آزمودنی به سوال 9 مصاحبه كتبی------ 191
جدول 41-4 وضعیت افراد از نظر جنس شركت كنندگان در پرسشنامه CREE مصاحبه کتبی 192
جدول 42-4 پیشایندی جنس افراد سه گروه آزمودنی و میزان خلاقیت آنان-- 193
جدول 43-4 آزمون خی دوی جنس افراد شركت كننده و میزان خلاقیت آنان- 193
جدول 44-4 وضعیت سنی افراد شركت كننده در پرسشنامه CREE و مصاحبه كتبی 194
جدول 45-4 پیشایندی سن افراد سه گروه آزمودنی و میزان خلاقیت آنان--- 196
جدول 46-4 آزمون كروكسال دالیس سن افراد شركت كننده و میزان خلاقیت آنان----- 196
جدول 47-4 وضعیت رشته تحصیلی افراد شركت كننده در پرسشنامه CREE و مصاحبه كتبی 197
جدول 48-4 پیشایندی رشته تحصیلی افراد سه گروه آزمودنی و میزان خلاقیت آنان 198
جدول 49-4 آزمون خی دو رشته تحصیلی افراد و میزان خلاقیت آنان----- 198
جدول 50-4 وضعیت معدل افراد شركت كننده در پرسشنامه CREE و مصاحبه كتبی 199
جدول 51-4 پیشایندی معدل افراد سه گروه آزمودنی و میزان خلاقیت آنان-- 201
جدول 52-4 آزمون كروكسال والیس معدل افراد شركت كننده و میزان خلاقیت آنان 201
نمودار 1-2 محل تقاطع خلاقیت (در عوامل موثر در خلاقیت)------------- 58
نمودار 2-2 عمل مطلوب یادگیری زتروی--------------------------- 67
نمودار 1-4 فراوانی میزان خلاقیت افراد در سه رشته مختلف مشاوره، روانشناسی و مدیریت آزمودنی و استفاده از پرسشنامه CREE نشان می‌دهد. -------------------------- 161
نمودار 2-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته به سوال 1 مصاحبه كتبی را نشان می‌دهد. 163
نمودار 3-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 1-2 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 165
نمودار 4-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 2-2 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 168
نمودار 5-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 1-3 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 170
نمودار 6-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 2-3 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 172
نمودار 7-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 1-4 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 174
نمودار 8-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 2-4 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 176
نمودار 9-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 1-5 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 178
نمودار 10-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 2-5 مصاحبه كتبی نشان می‌دهد. 180
نمودار 11-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 1-6 مصاحبه كتبی را به طور كمی نشان می‌دهد.----------------------------------------------------- 182
نمودار 12-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 2-6 مصاحبه كتبی را به طور كیفی نشان می‌دهد.----------------------------------------------------- 184
نمودار 13-4 فراوانی پاسخ افراد سه رشته مختلف را به سوال 7 مصاحبه كتبی را به طور كیفی نشان می‌دهد. 186
نمودار 14-4 وضعیت جنس افراد شركت كننده از سه رشته مختلف را در پرسشنامه CREE نشان می‌دهد. 192
نمودار 15-4 وضعیت سنی افراد شركت كننده از سه رشته مختلف را در پرسشنامه CREE نشان می‌دهد. 195
نمودار 16-4 فراوانی افراد شركت كننده در هر كدام از رشته‌ها در پرسشنامه CREE را نشان می‌دهد. 197
نمودار 17-4 معدل افراد شركت كننده در پرسشنامه CREE و مصاحبه كتبی در سه رشته مختلف را به طور كلی نشان می‌دهد. ------------------------------------------ 200
نمودار 18-4 معدل افراد دارای خلاقیت بالا را در سه گروه آزمودنی به طور كلی نشان می‌دهد. 202
نمودار 19-4 معدل افراد دارای خلاقیت متوسط را در سه گروه آزمودنی به طور كلی نشان می‌دهد. 203
نمودار 20-4 معدل افراد دارای خلاقیت پایین را در سه گروه آزمودنی به طور كلی نشان می‌دهد. 203
نمودار 21-4 آزمون ضریب هم بستگی پیرسون كه پراکندگی معدل در برابر نمرات استاندارد خلاقیت سه گروه آزمون را نشان می‌دهد. ----------------------------------- 204
فصل اول
طرح کلی پژوهش
« دعای هنرمند »
ای خالق بزرگ
به نام تو در اینجا جمع شده ایم
بادا بیشتر در خدمت تو و یارانمان باشیم
خود را همچون ابزاری به دست تو می سپاریم
و خویشتن رادر زندگیمان به روی خلاقیت می گشائیم
یقین داریم كه هدایتمان خواهی كرد .
یقین داریم كه دنبال كردن تو ایمن است.
می دانیم تو مارا خلق كردی و خلاقیت ذات تو و از آن توست .
از تو می خواهیم زندگیمان را بر طبق مشیت تو ، و نه آنچه سزاوار ماست ،
شكوفا سازی.
یاری كن تا باور كنیم كه دیر نشده است.
یاری كن تا خود را حقیر و معیوب نشماریم
یاری كن تا از طریق تو و از طریق یكدیگر شفا یابیم و كامل شویم .
یاری كن تا یكدیگر را دوست بداریم .
از شكوفائی یكدیگر مراقبت كنیم .
رشد یكدیگر را تشویق كنیم.
اندیشه های كهنه مان را به تو تسلیم می كنیم.
و به پیشواز اندیشه های نو و گسترده تر می آئیم
و ترسهای یكدیگر را بفهمیم. یاری كن تا در یابیم كه تنها نیستیم .
یاری كن تا خلاقیتمان عبادتی به درگاه تو باشد .
مقدمه :
خلاقیت به عنوان یك نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی او مطرح است و عبارت است از ، تحولات دامنه دار و جهشی در فكر و اندیشه انسان ، به طوریكه حائز یك توانائی در تركیب عوامل قبلی به طرق جدید باشد را شامل می شود . خلاقیت همچون عدالت ؛ دموكراسی و آزادی برای افراد مختلف دارای معانی مختلف می باشد ولی یك عامل مشترك در تمام خلاقیتها این است كه خلاقیت همیشه عبارت است از : «پرداختن به عوامل جدیدی كه عامل خلاقیت در آنها موجود بوده و بعنوان مجموع میراث فرهنگی عمل می كند ولی آنچه كه تازه است تركیب این عوامل در الگوی جدید است» (آقائی فیشانی، 1377ص ; 16).
تحقیق در مورد خلاقیت ، از زمان گالتون 1869شروع شد كه در مورد نوابغ شروع به مطالعه نمود . و جنبه های منشی و وراثتی آنرا مد نظر قرار داد . ولی آغاز واقعی آن به پژوهشهای خلاقیت گیلفورد در سال 1950كه او را پدر و بانی تحقیقات ، در زمینه خلاقیت شناخته اند، باید دانست كه عوامل مختلف خلاقیت را از طریق تجزیه عوامل بررسی كرد. برای گیلفورد و همكارانش ، خلاقیت و حل مسئله در واقع پدیده های بسیار مشابهی می باشند كه در هر دو مورد فرد مجبور است در رفتار خود كار یا عملی راكه حداقل برای خودش تازه است ، را انجام دهد . یعنی در مورد مسئله های جدید یا در مقابل موقعیتی جدید، پاسخی جدید بوجود آورد (آرلت ، 1359ص:2 ).
هر وقت كه كلمه خلاقیت را می شنویم بی اراده به یاد كار ها و آثار برجسته هنرمندان واندیشمندان می افتیم . لیكن باید به خاطر داشته باشیم كه همواره لازمه خلاقیت نبوغ نیست. زیرا هر كس در كارهای روز مره خود ، ممكن است خلاقیت از خود نشان دهد منتهی خلاقیت بعضی بیشتر است و بعضی كمتر ، مثلا"كسی كه در خانه دستگاهی كه قبلا"ندیده است را تعمیر می كند،كد بانوئی كه غذای جدید خوشمزه ای را می پزد یا دانش آموزی كه شیوهای جدید برای درس خواندن ابداع می كند و باصرف وقت كمتر ، نتیجه بهتری بدست می آورد ، همگی از قدرت خلاقیت خود استفاده کرده اند ( آقائی فیشانی ، 1377 ، ص : 19 ) .
در سالهای اخیر خلاقیت یکی از محورهای مورد بحث در محیطهائی چون آموزش و پرورش و دانشگاه می باشد . همچنین به این نکته توجه شده است که روند آموزش برای فراگیر باید روندی پویا باشد . فراگیر خود فعالانه در امر آموزش شرکت کند . تفکر کند و ایده های بکر ارائه نماید ابراز ایده هائی که هم مربوط و هم غیر معمول باشد و دیدن آنچه ورای طبیعت کنونی نهفته است محصول تفکر خلاق است . مسئله مهم در مورد خلاقیت فراگیر این است که وی گیرنده صرف نباشد بلکه باید بتواند آنچه را که خود می آموزد دوباره باهم ترکیب کند و محصول نوئی را بوجود آورد .
رشد خلاقیت به عوامل متعدد فردی چون (هوش ، ویژگیهای شخصیتی ،...) و اجتماعی ( خانواده ، مدرسه ، تجربه و... ) بستگی دارد . هر یک از عوامل ذکر شده می تواند در پرورش خلاقیت موثر باشد ولی رشد خلاقیت می تواند به میزان قابل توجهی تحت تاثیر آموزش در محیطهائی مانند مدرسه و دانشگاه باشد چون فرد زمان لازم را در اختیار دارد تا در بسیاری از موارد آموخته های تئوری خود را بارها و بارها تجربه کند و از بکار گیری آموخته هایش در زندگی بهره مند گردد . و مهمتر از همه اینکه با شیوه فکر کردن برای حل مسائل خود در زندگی آشنا می شود که اساس تفکر خلاق را تشکیل می دهد . با توجه به اهمیت بحث تحقیق حاضر به بررسی جایگاه خلاقیت در محیط دانشگاهی می پردازد . باتوجه به اینکه چنین تحقیقی در سطح دانشگاه مشاهده نشده است و با توجه به اینکه خلاقیت محدود به دوره سنی خاصی نیست .
در ضمن تحقیق ابتدا به سنجش خلاقیت دانشجویان در سه رشته روانشناسی ، مدیریت آموزشی و مشاوره و راهنمائی می پردازیم و سپس به این سوال جواب می دهیم که آیا دوره تحصیل دانشگاهی فرد در رشد خلاقیت او تاثیر داشته است یا خیر ؟
بیان مسئله :
از ویژگیهای بارز انسان و محور اساسی حیات او قدرت اند یشه اوست. انسان در طول زندگی خویش هرگز از تفكر و اندیشه فارغ نبوده و با نیروی تفكر صحیح، تصمیم گرفته و توانسته است به حل مسائل و مشكلات بپردازد . و به رشد و تعالی نائل آید . بنابراین تمام مو فقیتها و پیشرفتهای انسان در گرو اندیشه بارور و پویاست . از پیچیده ترین و عالیترین جلوه های اندیشه انسان تفكر خلاق است كه درباره آن نظرات مختلفی وجود دارد . رایجترین تعریف محققان از خلاقیت عبارت از :"ایجاد طرحی جدید و متناسب". خلاقیت دارای عناصر تشكیل دهنده ای است:
عنصر اول ، قلمرو مهارتهاست كه مربوط به استعداد آموزش و تجربه در یك زمینه خاص است . و به مواد اولیه كار محسوب می شود . زیرا برای اینكه افراد دریك حوزه خاص خلاق گردند باید دارای مهارت لازم درآن زمینه باشند .
عنصر دوم ، مهارتهایی تفكر خلاق است . همه افراد از ویژگیهای مختلفی برخوردارند كه باعث می شود آنها بتوانند قلمرو مهارتهای خود را در راه جدید بكار اندازند . این ویژگیها و مهارتها را میتوان با آموزش و تجربه گسترش داد .
عنصر سوم ، انگیزه است . انگیزه میل به كار به خاطر همان كار است . اصولا"انگیزه زمانی ایجاد می شود كه شخص كار را جالب ، جذاب و رضایت بخش ببیند . و به انجام آن علاقه مند گردد . برای ظهور و تقویت خلاقیت در افراد باید محل تقاطع این سه عنصر مشخص گردد . زیرا این محل تقاطع ، تركیب پرقدرتی است كه شخص را به سوی خلاقیت سوق می دهد (آقائی فیشانی 1377)
رشد و توسعه خلاقیت ، وابسته به عوامل مختلف فردی، اجتماعی مانند : هوش ، خانواده و ویژگیهای شخصیتی و ... وغلبه بر موانع مختلف فردی و اجتماعی مانند ترس از شكست، قوانین محدود آن مستلزم پرورش آن است . تورنس[1] معتقد است كه جامعه برای بقا نیازمند است كه ، قدرت خلاق افراد خود را توسعه و مورد استفاده قرار دهد . خلاقیت بشر مهمترین اسلحه اوست و با آن می تواند فشارهای روحی ناشی از زندگی روزانه و ناشی از امور فوق العاده را از بین ببرد. بنابراین با آموزش صحیح افراد می توان توان بالقوه آنان برای خلاقیت را بالا برد .(آقائی فیشانی،1377)
یکی از مراکز بسیار موثر در آموزش تفکر خلاق برای افراد جامعه محیطهای آموزش و پرورش و بخصوص محیط دانشگاهی می باشد . دانشگاه در بسیاری از موارد نقطه شروع ورود افراد به فعالیتهای اجتماعی است . توانا سازی فرد از نظر فردی و اجتماعی و از نظر ایجاد و گسترش دانش و تربیت متخصصان که بتواند صلاحیتهای علمی و مهارتهای عملی لازم را برای انجام وظائف خود در جامعه دارا باشند از نتایج و اهداف آموزشهای دانشگاهی است. ورود فرد در هر بخش از امور جامعه و موفقیتش ، با طرز تفکر او در نحوه انجام کار ارتباط تنگاتنگ دارد . تفکر خلاق فرد را یاری می دهد تا با توجه به موقعیت و شرایط کاری که در آن واقع شده راه حلهای متعدد و مختلف انجام کار و حل مشکلات بیابد . رسیدن به چنین هدفی نیازمند آموزش خلاقیت است . از مناسبترین مراکز موجود ، محیطهای آموزشی از جمله دانشگاه می باشد . تحقیق حاضر به بررسی خلاقیت و فرایند آن از جنبه های مختلف پرداخته و میزان خلاقیت افراد در سه رشته دانشگاهی را می سنجد .
سوال اصلی در این تحقیق این است كه آیا تحصیلات دانشگاهی در رشد خلاقیت دانشجویان كارشناسی در سه رشته مشاوره ، روانشناسی و مدیریت آموزشی تاثیر داشته است یا نه ؟ .
اهمیت و ضرورت تحقیق :
نوآوریها هیچگاه نتیجه كار وکوشش و تفكر یك یا چند انسان با استعداد و نابغه نیستند، بلكه حاصل جمع مشاركت هزاران و حتی دهها هزار نفرند كه در زمینه خاصی ، فعالیت خاصی را بعمل می آورند . و در التقاط و تجمع نتایج كار دیگران در همان حوزه تعیین كننده پیشرفت است . عدم تغییر و تحول رامی توان نماینگر انحطاط تدریجی دانست .
خلاقیت زمانی پا به عرصه وجود می گذارد كه ، فرد یا افرادی ، سطح دانش زمان خود را در باره پدیده های طبیعی و یا خود انسان كافی ندانسته و خود را ناچار به بهره گیری از طیف وسیع توانائیها ببیند . تا فرا رسیدن آن برهه از زمان كه دیگر جستجوگری در جستجوی راههای تكمیل فنون باقی نماند ، و یا آن لحظه كه تحقیق برای ازدیاد سطح تولیدات صنعتی به توفیقاتی دست یافته و ضرورت جهاد ملی در راه دستیابی به خود كفائی و خود یابی در جامعه بین المللی، با اهمیت تلقی شود ، پیكار خستگی ناپذیر كه در نهایت به نوآوری و تحول می انجامد ادامه خواهد داشت و پایانی بر آن متصور نیست .
نوع بشر هنوز درگیر نوعی تنازع بقاست . كه عمل سر نوشت ساز در آن ، پیشرفت و تغییر و تحول در صنایع و فنون است و هر گونه وقفه ای در این زمینه نتیجه های جز شكست به بار نمی آورد .
حضرت سلیمان می فرماید:
«جایی كه دوراندیشی نیست موجبات نابودی مردمان فراهم است ».
نوآوری و خلاقیت دست كم برای جامعه سه فایده دارد: آن باعث افزایش رشد اقتصادی می شود ، بهره وری را بالا می برد و باعث بوجود آمدن تكنولوژی ، كالاها و خدمات جدید می گردد (استونر و فریمن ، پارسائیان و اعرابی ، 1375 ) .
اندره برژ (1968) خاطر نشان می كند كه ، وقتی یاد نگرفته ایم خودمان را اداره كنیم بدون شك برایمان آسان تر است كه اجازه دهیم دیگران ما را رهبری كنند تا اینكه بخواهیم خودمان خویشتن را اداره كنیم .نیروی ابتكار كه در بچه های كوچك به وفور دیده می شود وقتی اجازه ظهور و بروز نمی یابد ، به زودی از بین می رود و تاسف بیشتر اینجاست كه مخصوصا" همین ابتكار است كه بیشترین خدمت را در دنیا می تواند انجام دهد . در همین جاست كه بسیاری از بزرگسالان هم حتی وقتی موضوع بر سر انتخاب تفریحات و مشغولیات غیر جدی باشد به نظر می رسد كه شدیدا" دچار تنگنا شده اند.(نلر، مسدد،1369)
در حالیكه در نیم قرن گذشته در سراسر جهان ، جنبه های گوناگون خلاقیت به نحوی گسترده و با شتابی باور نكردنی مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته و نتایج آن به شكل وسیعی در عمل در حوزه های مختلف حیات بشر مورد استفاده قرار گرفته است توجهی كه در كشور ما به آن معطوف بوده به روشنی ناچیز بوده است با وجود معدود كوششهای قابل تحسین ، این موضوع در سازمانهای بخش دولتی و خصوصی ،آموزشی، دانشگاهی و پژوهشی ،كه می توان آنها را در این زمینه توانا ، واجد شرایط ، دارای آگاهی كافی از اهمیت مسئله و حتی رسما" دارای مسئولیت در ارتقاء همه بخشهای علمی ، از جمله این حوزه حیاتی دانش ، دانست؛ صادق بوده است.
تحقیق حاضر نیز ، با توجه به ضرورت و لزوم توجه گسترده تاثیرآموزش بر خلاقیت، به بررسی اثرات تحصیلات دانشگاهی بر میزان رشد خلاقیت در سطح دانشجویی ، پرداخته است كه امید است به نتایج قابل توجهی در این زمینه دست یابد.
اهداف تحقیق :
خلاقیت گستره وسیعی از مسائل روزانه تا پیشرفتهای مهم تاریخی در علوم ، ادبیات ، هنر را در بر می گیرد بر خلاف نظر عمومی ، هر فرد با توانائیهای شناختی معمولی ، با مقداری تلاش می تواند از خود خلاقیت به خرج دهد . بررسی اجزاء خلاقیت نشان می دهد كه خلاقیت یك ویژگی ثابت شخصیتی نیست كه بدون هیچ تغییر و تحولی در وجود انسان نهفته باشد بلكه از جمله مواردی است كه كاملا"تحت تاثیر عوامل و یا موانعی تقویت ، تضعیف و یا حتی نابود می شود .
بعضی شرایط زمینه های ظهور و گسترس خلاقیت را فراهم می كند . در حالیكه بعضی موقعیتها رشته های خلاقیت را در وجود آدمی خشك می كند .
محققان معتقدند كه ، همه انسانها در دوره كودكی از استعداد خلاق برخوردارند . لیكن عدم وجود محیط مناسب و بی توجهی و عدم تقویت این توانائی مانع ظهور آن می گردد . برای هر جامعه ای وجود افراد خلاق اهمیت زیادی دارد، زیرا جوامع در دوره انتقال و تغییر نیازمند راه حلهای خلاق ، یرای مسائل حال و آینده هستند.
توین بی معتقد است ، اگر جامعه نتواند از موهبت خلاقیت حداكثر استفاده را بكند و بد تر از آن ، اگر این توانائی را سركوب كند ، انسان دیگر از خلق ذاتی اش یعنی اشرف مخلوقات بودن محروم می شود. زیرا در آن صورت كم ثمرترین عضو حیات است. همین دلیل كافی است كه جامعه برای تعلیم و تربیت افراد خلاق اولویت قائل شود. با توجه به مدت زمان زیادی كه بچه ها در مدرسه می گذرانند می توان گفت تجربه های مدرسه نقش اساسی در تحقق خلاقیت آنها در آینده دارد . لكن تحقیقات نشان می دهد افراد برجسته بندرت از مدرسه و معلمان بعنوان عامل موثر مهمی در رشد توانائیها و خلاقیتشان یاد نمودند.
آنها برنامه درسی پوچ كه خلاقیت در آن جائی ندارد را مهمترین عامل در عدم موفقیت مدرسه دانسته اند . علت شكست مدرسه تا حد زیادی به تعلیم و تربیت هم شكل و یكنواخت مربوط می شود . این در حالی است كه هر كدام از بچه ها كاملا" از یكدیگر متفاوت اند .
توین بی معتقد است كه ایجاد فرصت برای پرورش خلاقیت برای هر جامعه به منزله مرگ و زندگی است. بدین سبب اغلب جوامع مدتهاست برای شناسائی افراد خلاق و استفاده از شیوه های آموزشی خلاق به برنامه ریزی جدی پرداخته اند (حسینی،1378).
در جامعه ما، علی رغم داشتن نیرو های مستعد ، توانائیهای خلاق هرز می رود . و علت آن ، نا مشخص بودن جایگاه خلاقیت و فقدان بستر رشد آن است . در حالیكه در جامعه رو به رشد و توسعه ما نیز توجه به این مسئله نقش حیاتی دارد. زیرا برای نائل شدن به پیشرفتهای اجتماعی ، قتصادی ، فرهنگی و آموزشی به افراد مستعد و خلاق نیازمند هستیم . بنابراین به تحقیقات وسیعی درباره خلاقیت ، ماهیت آن ، راههای پرورش و توسعه آن نیاز داریم .
بررسی خلاقیت از جنبه های مختلف که عوامل و موانع رشد آن و تکنیکهای آموزش آن در اولویت است.
سنجش خلاقیت دانشجویان در سه رشته روان شناسی ، مدیریت آموزشی و مشاوره دانشگاه شهید بهشتی و تعیین میزان تاثیرگذاری تحصیلات دانشگاهی بر روی خلاقیت دانشجویان در دو جنس دختران و پسران از اهداف این تحقیق است تا ، برآوردی از میزان تاثیرگذاری این دوره تحصیلی بررشد خلاقیت آنان بدست آوریم . امید است که گامی در جهت توجه بیش از پیش به جایگاه و اهمیت خلاقیت در مراکز آموزشی و به تبع آن در سطح جامعه باشد .
فرضیه اصلی :
رشد خلاقیت با دوره تحصیل دانشگاهی فرد در ارتباط است .
فرضیات فرعی :
ویژگیهای شخصی فرد ( سن ، جنس ) با رشد خلاقیت در ارتباط است .
رشد خلاقیت با رشته تحصیلی فرد در ارتباط است .
نمره خلاقیت بالا با نمره معدل بالا در هر کدام از رشته ها در ارتباط است .
تعریف مفاهیم و واژه های اساسی :
خلاقیت : فرایند ذهنی است كه شخص را به حل مسئله ، ایده ها ، تصورات ، فرمهای ذهنی ، تئوریها و محصولاتی كه منحصر به فرد و جدید هستند رهنمون می سازد . (خان زاده ،1358، ص :10) .
ورنون خلاقیت را به این صورت تعریف می کند : خلاقیت توانائی شخص در ایجاد ایده ها و نظریه ها ، بینشها یا اشیاء جدید و نو ، بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه هاست که بوسیله متخصصان به عنوان پدیدهای ابتکاری و از لحاظ علمی ، زیباشناسی ، فن آوری و اجتماعی با ارزش تلقی می گردد . ( حسینی ، 1378 ، ص : 40 )
خلاقیت فرایندی جهت تولید یک چیز ، یک عقیده یا شکل و ترتیب جدیدی از عناصر قدیمی است . اختراع ممکن است به صورت ابداع یک اثر یا ذوق و یا حل بعضی از مشکلات باشد . ( میر افضل ، 1371 ص:259 )
خلاقیت فرایندی است که نتیجه یک اثر شخصی است و توسط گروهی اجتماعی در یک برهه زمانی بعنوان چیزی مفید و ارضاءکننده پذیرفته می شود ( بودو ، خانزاده ، 1358).
با توجه به تعاریف فوق ، در این تحقیق ، مقصود ما از خلاقیت آن ویژگی است که با تست سنجیده می شود . و بر اساس تعداد پاسخهای درستی که افراد به پرسشنامه می دهند اندازه گیری و سنجیده می شود .
دانشجو : فردی است كه در هر سال تحصیلی به منظور اخذ مدرك تحصیلی مورد تائید وزارت فرهنگ و آموزش عالی در یكی از مراكز آموزش عالی ثبت نام كرده و در آن ترم مشغول به تحصیل باشد.( سالنامه آماری 1375).
تست cree : پرسشنامه cree یک آزمون نیمه نهان مربوط به خلاقیت آفرینشگری است ومی تواند برای شناسائی خلاقیت بالقوه افراد بکار رود . در این آزمون 145 سوال وجود دارد وهر سوال پرسشی را از آزمودنی درباره خود او مطرح می کند . اگر جواب آزمودنی « بلی » باشد در پاسخنامه در خانه بلی در جلوی همان شماره ضربدر می زند و اگر جوابش « خیر » باشد در خانه خیر و اگر در مورد آن سوال بی تفاوت باشد یا جوابش نا معلوم باشد در خانه « ؟ »در پاسخنامه ضربدر می زند. نمره فرد برابر تعداد دفعاتی است که جوابهای او درست منطبق با جوابهائی است که افراد خلاق پاسخ می دهند . این پرسشنامه توسط تی . جی. میلن جر از دانشگاه کارولینای شمالی تهیه و به وسیله ابوالفضل کرمی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ترجمه شده است .
محدودیتهای پژوهش:
1- عمده‌ترین محدودیت این پژوهش مشكل دسترسی به آزمودنیها بود. از آنجا كه جامعه آماری ما ترمهای 8 تا 5 را شامل می‌شدند. دانشجویان ترم 8 و برخی اوقات ترم 7 مدت زمان بسیار كوتاهی را در دانشگاه بودند و در موقع حضور به دلیل (كمبود وقتشان و یا دلایل دیگر) از پاسخ دادن به سوالات امتناع می‌كردند.
به طوریكه جامعه آماری ما كه طبق جدول مورگان 195 نفر بودند با كسر این تعداد و تعدادی از رشته‌های دیگر كه حاضر به همكاری نشدند با مشورت اساتید طبق جدول مورگان به حدود 125 نفر تقلیل پیدا كرد و تنها این تعداد حاضر به همكاری با پژوهشگر شده‌اند.
2- محدودیت دیگر عدم همكاری اساتید كلاسهای رشته مشاوره، مدیریت آموزشی و روانشناسی بود كه چون هفته‌های آخر تدریس‌شان بود به هیچ وجه در مورد زمان لازم برای تكمیل پرسشنامه حاضر به همكاری نبودند. در نتیجه دسترسی پژوهشگر به تك تك افراد فقط در خارج از محیط كلاس میسر بود كه كار را با مشكل مواجه می‌كرد.
3ـ محدودیت دیگر تعداد زیاد سوالات بسته پرسشنامه GREE بود و بعد از آن به دلیل خستگی این سوالات، سوالات مربوط به مصاحبه كتبی را با كراهت حاضر به پاسخگوئی می شدند.
4ـ محدودیت دیگر جواب محافظه‌كارانه افراد به سوالات بود كه طبق ایده ال پرسشنامه به سوالات جواب دهند نه آنچه در واقع هستند. كه تعداد زیاد افراد می‌تواند چنین مشكلی را (اگر وجود داشته باشد) تعدیل كند البته من چنین مشكلی را مشاهده نكردم ولی افراد مورد مشورت عنوان می‌كردند احتمالاً چنین مواردی وجود دارد. برای به حداقل رساندن چنین احتمالی در پرسشنامه از آزمودنی مشخصات بخصوصی كه فرد را معرفی یا شناسایی كند را طلب نمی‌كردیم.
خلاصه فصل
فصل اول تحقیق، در مورد كلیات طرح پژوهشی است .
در این فصل بعد از بیان مقدمه‌ای از موضوع به بیان مسئله اصلی پرداختیم كه آیا دوره تحصیل دانشگاهی و رشد خلاقیت دانشجویان دانشكده روانشناسی و علوم‌تربیتی دانشگاه شهید بهشتی تاثیر داشته است یا خیر در مورد اهمیت و ضرورت تحقیق در مورد خلاقیت بحث شده است. به اهداف تحقیق پرداختیم كه از اهداف كلی آن توجه بیش از پیش به مسئله خلاقیت در مراكز آموزشی و در سطح جامعه می‌باشد.
سپس به بیان فرضیات تحقیق پرداختیم كه فرضیه اصلی تحقیق این است كه دوره تحصیل دانشگاهی با رشد خلاقیت دانشجویان در ارتباط است و مبحث آخر بیان مفاهیم و واژه‌های اساسی است كه از جمله این واژه‌ها خلاقیت و تست CREE می‌باشد.
فصل دوم
سابقه موضوع پژوهش
مقدمه :
کشف عناصر ناشناخته ، خلق آثار جدید ، ارائه راه حلهای جدید ، مشخصه افرادی است كه تاثیری عمیق بر زندگی بشری دارند . اختراع ماشین بخار ، فرمول مدل مارپیچی dna ، ساختمان اولین هواپیما، فقط چند مورد برجسته از بروز خلاقیت ، با تاثیری عمیق در زندگی و فرهنگ ماست . , 1993 , p . 2) weisberg )
زندگی پیچیده امروز هر لحظه در حال نو شدن است و خلاقیت ضرورت استمرار زندگی فعال بشمار می رود . انسان برای خلق نشاط و پویائی در زندگی ، نیاز به خلاقیت و ابتكار دارد تا انگیزه شوخ طبعی خود را ارضا كند و زمینه شكوفائی استعدادها وتوانائیهای خویش را فراهم كند چرا كه جامعه انسانی برای زنده ماندن و گریز از مرگ و ایستائی ، به تحول نیاز دارد.
مسلما" انسان می تواند به طرق كاملا" زیادی خلاق باشد . درك این واقعیت چالشی واقعی در این عصر فضا و فرا رسیدن جامعه فرا صنعتی بوجود می آورد ، در هر زمینه دانش بشری انفجارهای اطلاعات وجود دارد . زمانی بود كه فكر می كردیم مرزهای فضا نه ظرفیتهای بشر ، و دانش را می شناسیم . شخص می توانست چیزهای خوبی در مدرسه دانشگاه و یا از راه كار آموزی فرا گیرد و این دانش ، بقیه عمرش برایش مفید بود، آن روزها گذشت .
یك ارتباط بین خلاقیت و آینده عبارت از رابطه مثبت و قابل ملاحظه بین عملكرد دانش آموزان دبیرستان در آزمونهای خلاقیت و دستاوردهای خلاق آینده آنان در بزرگسالی است.
نهضت پرورش استعداد خلاقیت و ابداع در كشورهای مختلف ، خاصه در كشورهای صنعتی و پیشرفته ، به سرعت در حال پیشرفت بوده و مورد پذیرش قرار گرفته است . و شاید بتوان سالهای (1950) را سالهای ترقی خلاقیت دانست به این دلیل كه این مفهوم بی هیچ شرح و بسطی به فرایندهای ذهن اضافه شده است (كراس ، جوادیان ، 1369 ).
در اوایل دهه 1950 اسبورن بنیاد تفكر خلاق را تاسیس كرد و در شهر بوفالو در ایالت نیویورك ریاست اولین جلسه موسسه حل مسئله با روش خلاق را بر عهده گرفت ( مظفری ، 1376 ص:52 ).
و بدین ترتیب پژوهش در مورد خلاقیت پا به عرصه جدیدی می گذارد .
ساختار مغز و عملکرد آن
انسان دارای ساختار مغزی می باشد كه دارای عالیترین نوع عملكرد است. تحقیق اخیر پروفسور اورنشتین[2] از دانشگاه كالیفرنیا پرتو بیشتری بر فعا لیتهای گوناگون زیر فرمان هر قسمت از ناحیه های چپ و راست افكنده است . پروفسور اورنشتین تحقیق را با چنین استنباطی آغاز كرد كه دو نیمه مغز از لحاظ بیولوژیكی مشابهت دارد و به مفهوم واقعی او بجای یك مغز كه به دو قسمت تقسیم شده باشد آنها را به دو مغز متشابه در نظر گرفت كه هماهنگ عمل می كنند و خواست بداند آیا همه قسمتهای جداگانه مغز فعالیتهای فكری متفاوتی علاوه بر فعالیتهای فیزیكی متفاوت انجام می دهند یا نه؟
با قرار دادن سر پوش خاصی روی سر چند دانشجو ، برای اندازه گیری امواج مغزی آنها ، پروفسور اورنشتین از آنان درخواست كرد كه به انواع مختلف كار فكری بپردازند. ستونهای اعداد را جمع كنند نامه ها و مقاله های رسمی بنویسند ، قطعاتی رنگ آمیزی شده بسازند ، تجزیه و تحلیل منطقی انجام دهند و افكار خوش رویائی در سر بپرورانند . در تمام این احوال كه فعالیتها ادامه داشت پروفسور اورنشتین امواج مغز را كه از دو نیمه مغز هر نفر بر می خواست را اندازه گیری كرد یافته های او در عین حال شگفت انگیز و معنادار بود . به طور كلی مغز چپ ، اداره فعالیتهای فكری زیر را بعهده داشت :
ریاضیات
زبان و تركیب عبارات كلام
منطق
بررسی و تجزیه و تحلیل
نویسندگی
و دیگر فعالیتهای مشابه
و سمت راست مغز فعالیتهای كاملا متفاوت دیگری را به شرح زیر عهده دار است :
تصور و تجسم
شناخت رنگها
موسیقی
وزن و آهنگ
خیالات و احلام (خواب و خیالات خوش )
سایر فعالیتهای مشابه
او هم چنین پی برد افرادی كه كم و بیش عادت كرده بودند بطور انحصاری از یك طرف مغز خود استفاده كنند بطور نسبی قادر به استفاده از سوی دیگر مغز خود نبودند بطور كلی ، و نیز در موارد خاصی كه فعالیتها بطور مشخص در ارتباط سمت دیگر مغز مورد نیاز بود ، این ضعف به چشم می خورد باز مهمتر از آن ، اورنشتین دریافت زمانی كه از میان دو قسمت مغز ، بخش « ضعیفتر» تحریك و ترغیب به همكاری با مغز بخش قویتر می شد نتیجه نهائی افزایش فوق العاده در مجموع توانائی و كارائی آنها بود . افزایش نتیجه همكاری دو بخش به مراتب بزرگتر از حد انتظار اورنشتین بود ؛ او انتظار داشت كه با تشویق بكار بخش ضعیفتر در همكاری با بخش قویتر افزایش از نوع متعارف 1بخش + بخش دیگر مغز = 2 برابر كارائی معمول ، در عمل و اجرا بدست آید نتیجه واقعی نشان داد كه مغز می تواند به طرزی متفاوت با معیارهای متعارف ریاضی كار كند زیرا فعالیتهای یك طرف مغز به فعالیت طرف دیگر آن كه افزوده شود ، نتیجه غالبا پنج تا ده برابر كارائی معمول یك طرف را نمودار می سازد .
از آنجا كه فرایند تفكر خلاق نیاز به مقدار زیادی تفكر مربوط به هر دو نیم كره دارد انتظار می رود كه«فرد خلاق ایده ال»كسی باشد كه بتواند وظایف اختصاصی هر دو نیم كره راست و چپ را به نحوی مكمل اداره نموده و مورد استفاده قرار دهد نهایتا ممكن است این مطلب به عنوان یك حقیقت كشف شود ولی شواهد موجود ،كه بر اساس مقدار زیادی اطلاعات روان سنجی قرار دارد حاكی از آن است كه در انواع متعدد آزمونهای تفكر خلاق ، بزرگسالان نرمال كه در وظایف مغزی نیم كره راست تخصص دارند تقریبا بدون استثناء از افرادی كه شیوه ادغام دو نیم كره را بكار می برند ، پیشی می گیرند . چنین افرادی هم چنین یادگیریهای خود را بیشتر مورد استفاده قرار می دهند. مشكل افرادی كه دارای شیوه یادگیری ادغامی هستند در تغییر جهت تفكر از نوعی كه اسبورن در نظر دارد اشكال دارند . اسبورن اعتقاد داشت كه وی وظایف «اخلاق» و «انتقاد جوئی» مغز می نامید نمی توانست به طور همزمان در بالاترین سطح خود عمل كند. فرایند قضاوت و تصور دو پدیده نسبتا متفاوت ولی مكمل همدیگر هستند در صورتیكه در موارد لازم از یكدیكر می توانند مجزا نگه داشته شوند . در كوشش خلاق باید مانند دو فرد مختلف عمل كنیم كه گاه باید مغز قضاوت كننده خود را خاموش كرده و مغز خلاق خود را روشن كنیم و مدت لازم صبر نمود سپس چراغ قضاوت خود را روشن كنیم در غیر این صورت عجولانه ممكن است شعله های خلاقیت ما را خاموش نموده و ایده هائی كه جدیدا" تولید شده را زایل نماید (آقائی فیشانی ، 1377 ص: 59 ).
تفكر از جمله مسائلی است كه از دیر باز همواره ذهن اندیشمندان را بخود مشغول داشته است چرا كه آنها واقف بودند ، انسان ، فرهنگ و تمدن خود را مدیون تفكر است . این عقیده كه نیروی تفكر انسان است كه او را از سایر موجودات متمایز می كند همواره مطرح بوده است و بنابراین از زمان سقراط و ارسطو تا زمان حال تفكر را با ماهیت و مراحلی توام می دانند .
از دیدگاه دیوئی تفكر اساسی واقعی تنها با طی این مراحل ممكن است . این مراحل عبارتند از :
پیشنهاد[3] : این مرحله ، مرحله پیشنهاد راه حلهای مختلف است ،كه ممكن است به جواب برسد . بنابراین ، در این مرحله هر گونه راه حلی به ذهن برسد ارائه می گردد .
تعقل[4] : در این مرحله فرد به جمع آوری شواهد و مدارك مربوط به مسئله و نیز به بررسی راه حلهای مختلف پرداخته و درباره آن تفكر می نماید
فرضیه سازی[5] : پس از تعقل روی راه حلها ، فرد می تواند راه حل مناسبی كه احتمال بیشتر دارد كه به نتیجه برسد را انتخاب كند . بعبارت دیگر برای مسئله مورد نظر فرضیه ای تشكیل می دهد .
استدلال[6] : در این مرحله فرضیه مورد بررسی قرار گرفته و با معیار استدلالی مورد پذیرش واقع می گردد.
كاربرد[7] : فرضیه در مورد پذیرش در این مرحله بكار گرفته می شود و مورد آزمایش قرار می گیرد تا بتوان آنرا اثبات نمود (حسینی، 1378 ص:18 ).
و گیلفورد و دوبونو از جمله پیشقدمانی هستند كه به بحث در باره تفاوت انواع تفكر می پردازند.
گیلفورد[8] تحت عنوان تفكر «همگرا» و «واگرا» به تفكر منطقی و خلاق می پردازد . از نظر وی تفكر همگرا همان استدلال یا تفكر منطقی است كه به دنبال یك جواب صحیح می گردد . در حالیكه تفكر واگرا یا تفكر خلاق به راه حلهای مختلفی برای یك مسئله توجه می نماید .
ادوارد دوبونو[9] (1970) ، یك تحقیق وسیع و گسترده از خلاقیت به شیوه خاصی انجام داده است. او تفكر افقی یا جانبی یا واگرا را مطالعه كرد . وآنرا از تفكر عمودی یا همگرایی متفاوت دانسته است . در نظریه دوبونو ، تفكر افقی شبیه به خلاقیت و یك فرایند سنجیده و حساب شده است . تفكر عمودی ، همسو است . آن به گزینش یك روش درست و جواب آن مربوط می شود ، در حالیكه تفكر افقی با تنوع وگوناگونی مشخص می شود . و به جای یك راه ، چندین راه و چندین جایگزین را جستجو می كند . دوبونو اظهار می كند كه، اگر هدف این باشد كه درباره یك چیز به اطلاعات بیشتری برسیم ؛ به یك راه حل مورد قبول و همگرا برسیم ، تفكر عمودی كاملا مناسب است . اما اگر هدف این باشد كه راه حلهای غیر معمول، واگرا و خلاق را پیداكنیم ، تفكر جانبی نمایان می شود . پس می توان گفت كه تفكر جانبی همان تفكر خلاق است ولی دوبونو بیان كرد كه تفكر جانبی و تفكر خلاق یك چیز نیستند . زیرا تفكر جانبی روشی برای استفاده از ذهن است كه منجر به راه حلها و تفكر خلاق می شود . به طور كلی تفكر عمودی در رابطه با تهیه و یا توسعه قالبهای ذهنی است در حالیكه تفكر جانبی در رابطه با تغییر ساختار چنین قالبهائی و بر- انگیختن قالبهای جدید است (صالحی نجف آبادی ، 1379 ، ص:22) .
گیلفورد برای تفکر خلاق ویژگیها ئی قائل است که آزمونهای خویش را بر اساس آن تنظیم می کند .
سیالی[10] : یعنی توانائی برقرار رابطه معنی دار بین فکر ، اندیشه و بیان است . این توانایی افراد را قادر می سازد تا راه حلهای متعددی در حل مسئله ارائه دهند . به عبارتی روانی، به کمیت پاسخهای فرد یه یک مسئله مرتبط است.
اصالت[11] : توانائی تفکر به شیوه غیر متداول و خلاف معمول را گویند اصالت و ابتکار، مبتنی بر ارائه جوابهای غیر معمول ،عجیب و زیرکانه است .
انعطاف پذیری[12] : توانائی تفکر به راههای مختلف برای حل مسئله جدید است تفکر قابل انعطاف الگوهای جدیدی رابرای اندیشیدن ، طراحی می کند. مانند استفاده مختلف از یک شیء.
بسط[13]: توانائی توجه به جزئیات در حین انجام یک عمل است اندیشه بسط یافته به کلیه جزئیات لازم برای یک طرح می پردازد و چیزی را از قلم نمی اندازد (حسینی، 1378،ص:50 )
مهمترین تفاوتهای تفكر منطقی و خلاق از نظر دوبونو (1986)عبارتند از :
1. وسعت عمل : در تفكر منطقی معمولا سعی می كنیم با بررسی شقوق مختلف یك رویا یا مسئله بهترین راه را برگزینیم و آنرا ملاك عمل قرار دهیم . اما در تفكر خلاق ، خود را به یك طریق محدود نكرده و در صددآنیم راههای هر چه بیشتری برای یك مسئله بیابیم و این امر حتی پس از یافتن راههای مناسب ادامه پیدا می كند.
2. مسیر و جهت عمل : در تفكر منطقی جهت و مسیر مشخصی دنبال می شود . در حالیكه در تفكر خلاق نه تنها یك مسیر دنبال نمی گردد ، بلكه راه و جهتهای مختلفی دنبال می گردد به عبارت دیگر برای فرد در تفكر منطقی روشن است چه می خواهد و از چه راهی می تواند به مقصد برسد . در حالیكه در تفكر خلاق فرد جستجو می كند برای جستجو تا می تواند تغییر و حركتی ایجاد كند و تنها برای رسیدن به مقصد تلاش نمی كند.
3. توالی عمل : در تفكر منطقی هر مرحله باید به دنبال مرحله بعد بیاید و مراحل به یكدیگر وابسته است . در حالیكه در تفكر خلاق نیازی به توالی مراحل نیست و می توان از یك مرحله ای به مرحله بالاتر پرید و سپس بار دیگر مراحل باقی مانده را طی كرد .
4. چگونگی بر خورد با مسائل و اشتباهات نامربوط : در تفكر منطقی تلاش می شود در هر قدم هیچ اشتباهی رخ ندهد در حالیكه در تفكر خلاق امكان اشتباه نیز هست تا در نهایت به جواب درست دست یابد .
همچنین در تفكر منطقی مسائل نا مربوط كنار گذاشته می شود و تنها به آنچه به مسئله ارتباط دارد پرداخته می شود ، در حالیكه در تفكر خلاق به هر چیز به ظاهر بی ارتباط نیز توجه می شود ،چون قرار نیست در یك قالب بماند.
به طور كلی از نظر دوبونو فكر منطقی، جنبه داوری كننده و ارزیابی كننده فكر است یعنی مسائل تجزیه و تحلیل ، مقایسه و در نهایت انتخاب می گردد ، در حالیكه در بعد خلاق مسائل ، تجسم ، پیش بینی و ارائه می گردد . تفكر منطقی با واقعیتهای موجود محدود می گردد. اما تفكر خلاق پای در مسیر مجهولات می گذارد(حسینی،1378، ص :20) .
وایزبرگ (1993) معتقد است علی رغم اینکه دیدگاه نبوغ برای هزاران سال وجود داشته است اما افسانه ای بیش نیست. تفكر خلاق ریشه محكمی در تجربه های گذشته دارد و افكاری كه هر روز استفاده می كنیم منبع آن است .
(دیدگاه نبوغ ،كارهای بزرگ خلاق را نتیجه به كار گیری تفكر غیر معمول افراد غیر معمول می داند).
در ادامه می گوید : مشكل است باور كنیم كارهای بزرگ هنری یا علمی یا تكنولوژیكی بتواند نتیجه فرایند شناختی مشابهی مانند درست كردن شام باشد چون شام درست كردن هیچ تازگی ندارد . در حالیكه به نظر من همه رفتارهای ما تازگی دارد و می تواند دا شته باشد . پس معمولا فرایندهای فكری باید منجر به كارهای تازه و ارزشمند گردد. (حتی اگر درست كردن سالاد شام باشد). (حسینی ،1378 ص:21)
پژوهشها نشان می دهد كه آموزش به فرد و گروه در مورد روشهای خلاق حل مسئله می تواند موجب افزایش خلاقیت در افراد گردیده و عملكرد فرد و گروه را بهبود بخشد همچنین آ موزش در این زمینه می تواند زمینه پیچیدگی تفكرات فردی را بوجودآورد. (mam ford , 2001, eric)
محققان معتقدند هر شخصی دارای ابعاد متفاوتی از خلاقیت می باشد که، شناخت و درک مشخص از این ابعاد بسیار حائز اهمیت است . استعداد خلاقیت در افراد مختلف ، متفاوت است . و این استعداد می تواند ، عملکرد خوبی داشته باشد . ( levesque , 2001 , eric)
تعاریف خلاقیت :
در سه دهه اخیر ، عده ای از صاحب نظران سعی بر این داشته اند که تعاریف جامعی از خلاقیت عرضه كنند گر چه كوششهای آنان كاملا موفقیت آمیز نبوده است ولی بررسی نتایج تحقیقات آنان می تواند ابهام تعریف خلاقیت را تا حدودی کاهش می دهد
گیلفورد هوش ر ا، فكر یك جهشی و خلاقیت را چند جهشی می نامد . (امین افشار ،1378،ص:20).
معنای خلاقیت نزد همه یكسان نیست . در نوشته ها به بیش از 100 نوع تعریف خلاقیت برمی خوریم. یرای خلاقیت انواع مترادفها آورده اند ، مثلا «تفكر مولد » ، «تفكر واگرا» ، «قوه ابداع» ، » قوه تخیل » تفكر پر شاخ و برگیا جانبی » به این ترتیب ، تعریفها از بعضی جهات متفاوتند و از بعضی جهات متشابه . اما تعریفها را می توان به دو دسته اصلی تقسیم كرد :
1. تعریفهای خاستگاهی
2. تعریفهای فرایندی
1. نگرشهای خاستگاهی : روانكاوان و گروهی از روان شناسان ، بیشتر به خاستگاه خلاقیت توجه كرده اند تا به خود آن . مثلا زیگموند فروید معتقد بود كه خلاقیت از تعارض درون فرد ناشی می شود و هنگامی پدید می آید كه انرژی امیال ارضا نشده ، در نیل به هدفهای ممنوعه ابتدایی به سمت هدفهای جامعه پسند تغییر جهت دهد . به نظر فروید ، فرایند خلاق شامل برونی كردن فراورده های درونی ، تخیل از طریق تعامل گونه های ابتدایی و بالغ تفكر است . فروید دو فرایند فكری را از هم تمیز می دهد:
- فرایند اولیه: فكر ناخود آگاه، تصادفی، انگیزشی و بدون ارتباط با واقعیت است و فرایند ثانوی منطقی، هدفمند،و در ارتباط با واقعیت است فرزد خلاق كسی است كه از تفكر نوع اولیه (خیال پردازی و رویا بافی )بی آنكه مقهورش شود استفاده كند و فرایند ثانویه را برای تبدیل طرحهای حاصل از تفكر اولیه به طرحهای تحقق پذیر بكار گیرد.
روان شناسان انسان گرا ، از قبیل فروم ، مازلو ، راجرز ، این چشم انداز روانكاوانه را وارونه می گردند و گفتند كه ، خلاقیت هنگامی خود را می یابد كه هیچ تعارضی در درون فرد وجود نداشته باشد . به نظر آنها، خلاقیت محصول تعامل افراد سالم و فارغ از تعارض با محیطهای سالم و مساعد است . پس فرایند خلاقیت شامل آزاد سازی قوه طبیعی خلاقیت از طریق جذب نیروهای باز دارنده افراد و موانع موجود در محیط آنها است .
روان سنجهایی چون گیلفورد نیز خلاقیت را قوه ای طبیعی می دانند كه در محیط مساعد مجال بروز می یابد. اما معتقدند كه قوه هر فرد منوط به داشته های ژنتیكی اوست . از این رو، می توان « قوه خلاقیت » افراد را با آزمونهای استاندارد شده را اندازه گیری كرد . در این نظریه نیز مانند نظریه روانكاوانه ، فرآیند خلاقیت از تعامل دو نوع تفكر متباین حاصل می شود : « تفكر واگرا» كه اطلاعات را به انواع شقوق نامتعارف تبدیل می كند و « تفكر همگرا » كه در پی نتایج متعارف است .
2 . نگرشهای فرآیندی : تداعی گرایان ، روانشناسان گشتالت و كسانی كه نگرش « اطلاعات پردازی » را درپیش می گیرند ، بیشتر به فرآیند فكر توجه دارند تا خاستگاه آن. البته بر جنبه های متفاوتی از این فرآیند تاكید می كنند ، اما همه آنها خلاقیت را كیفیتی از این فرآیند می دانند كه اكتسابی است و با آموزش و ممارست ، ارتقا می یابد(آقائی فیشانی، 1377).
تداعی گرایان : از دیدگاه این گروه ، تفكر شامل پویش و ارزیابی در پاسخهایی است كه عادتا با نوع مسئله مورد نظر تداعی می شوند. بنابراین سه عنصر نظریه تفكر تداعی گرایان عبارتند از :
محرك (موقعیت معین مسئله ساز) پاسخ (موقعیت معین حل مسئله) و پیوند تداعی (ذهنی) این دو . نیرومندی پاسخ، متغیر است ، زیرا بعضی از تداعیها نیرومندتر (نزدیكتر یا مانوستر) هستند. پس خلاقیت عبارت است از تداعی پاسخهای دور با موقعییت معین مسئله ساز و به بار دادن پاسخی نو برای آن . بعبارت دیگر ، خلاقیت فرد تابعی است از توانائی او در استمداد از تداعی های دور و پویش در آنها ، چه بطور مستقیم و چه از طریق افكار واسطه (مثلا تمثیل یا قیاس)، در انتخاب پاسخ مسئله.(آقائی فیشانی،1377).
گشتالت : تداعی گرایان اصولا بر جنبه های «تجدیدپذیر» یا عادتی تفكر تاكید دارند. اما روانشناسان گشتالت به شیوه های «مولد » یا بدیع تفكر درباره موقعیت مسئله ساز توجه می كنند . به نظر ورتهایمر ، تفكر نه با عملیات منطقی تدریجی صورت می گیرد و نه با تداعیهای دلبخواهی غیر متصل بلكه با تجدید سازمان هر چه قطعی ترکل موقعیت صورت می گیرد
دانكر سه مشخصه اصلی برای فرایند حل مسئله ذكر می كند :
1 . حل مسئله نوع كلی مسئله را در نظر می گیرد ، مقتضیات آنرا بررسی می كند و سعی می كند مسیر رسیدن به جواب را تشخیص دهد.
2 . سعی می كند مقتضیات عملی جواب مسئله را تشخیص دهد.
3 . سعی می كند راه حل خاصی را پیدا كند كه این مقتضیات عملی را برآورده كند.
دانكر می گوید : در حل مسئله عمدتا حركت از عام به خاص است . افراد وقتی به جواب موقت برسند كه مقتضیات فرموله شده را بر آورده نكند یا نتوانند پیشتر بروند، احتمالا عقبگرد می كنند و مقتضیات عملی قبلا فرموله شده را بازبینی می كنند یا حتی عقب تر می روند تا به جنبه عام تری از مسئله برسند .
«میر» سعی كرد نشان دهد كه خلاقیت چگونه به فرایند حل مسئله وارد می شود به نظر او ، شیوه فرمولبندی مسئله ، معین می كند كه كدام جنبه های تجربه گذشته و محیط فعلی بعنوان جنبه های مناسب انتخاب می شوند و چگونه تركیب می شوند . تا مسیرهای نو و معنی دار پدید آورند . او در توضیح تجدید سازمان عناصر موقعیت مسئله ساز از مفهوم «مسیر» استفاده می كند . اتفاقی باید بیفتد تا تغییری در مسیر ایجاد شود . نا كامی در حل مسئله كافی نیست ، زیرا خیلی وقتها ناكامیها تكرار می شوند .
میر می گوید : كه با تجدید فرمول بندی است كه تجدید مسیر صورت می گیرد . در انتخاب مسیر جدید، موقعیت مسئله ساز به شیوه جدیدی «چندباره » یا «تجدید فرمول» می شود . تغییر مسیر مستلزم شكستن قید های نظری و تجربی است . با این كار ، هدفها و طرق عملی جدیدی كشف می شوند . بنابراین خلاقیت عبارت است از توانایی در تجدید مسیر فكری حل مسئله . تجدید مسیر چون ماهیت شناختی دارد از موقعیت معین مسئله ساز ناشی می شود و می توان آنرا از طریق آموزش عوض كرد ،بنابرا ین آموختنی است .(آقائی فیشانی،1377).
اطلاعات پردازی : در این نگرش ، مدلهای اطلاعات پردازی برای تفكر ساخته می شود و بسیاری از این مدلها ، برنامه نویسی كامپیوتری و آزمون كامپیوتری شده اند . نیوئل ، شاو و سایمن گفته اند كه حل مسئله تا جایی خلاقیت است كه یك یا چند شرط از شرایط زیر برآورده شود :
1. محصول تفكر بدیع و ارزشمند باشد
2. تفكر نا متعارف باشد
3. مستلزم پایداری و انگیزه عالی «در مدت زمان قابل توجه یا با شدت زیاد » باشد.
4. اصل مسئله مبهم و بدون تعریف واضح باشد و حل كننده مسئله مجبور باشد خودش مسئله را فرمول بندی كند (آقایی فیشانی،1377).
اگر چه تعاریف مختلفی از خلاقیت داده شده است ولی یك عامل مشترك میان تمامی تعاریف گفته شده از خلاقیت ، وجود دارد و آن «دستیابی به تركیبی جدید از اجزاء موجود» است . این تركیب، ممكن است شامل یك مكانیزم موجود ، یك رابطه و یا یك برآیند نوین و یا تغییری در یك خاصیت مانند ، شكل، پنداره و یا رنگی باشد . و یا اینكه تركیب مجدد از تغییر ترادف نتها در یك آهنگ موسیقی ، مورد تاكید قرار دادن مشخصه ای در یك مجسمه و یا تابلوی نقاشی ، حاصل شود (آقایی فیشانی،1377 ص:44).
«ادوار دوبونو» برای یافتن ایده اصلی یك مسئله تمرینهایی را پیشنهاد می كند . ولی عقیده دارد كه در هرغالب وضعیتها یك ایده حاكم وجود دارد و برای یافتن ایده جدید باید ایده اصلی را یافت و آنرا كنار گذاشت به محض آنكه به ایده جدید مسلح شدیم می توانیم به مسئله اصلی باز گشته و راه حلی را که اصل مطلب را در آن بیان می كند را بیابیم (اسبورن، قاسم زاده،1371 ص:83).
در رابطه با تفاوت خلاقیت ، نو آوری و مهارت هنری پوآنكاره ریاضی دان بزرگ فرانسوی (1948)می گوید : خلاقیت ، تشخیص ، تمیز ، بصیرت، دریافت ، درك و انتخاب است.
خلاقیت پیدایی و تولید یك اندیشه و فكر جدید است در حالیكه نوآور ی علمی ساختن آن فكر و اندیشه است. نوآوری به معنای بكار گیری تفكرات جدید ناشی از خلاقیت است كه در یك سازمان می تواند به صورت یك كالای جدید خدمت و یا راه حل جدید انجام كار باشد.
رونکو (1993) معتقد است ، تعاریف نوآوری معمولا" بر تازگی ، غیر معمول بودن یا رفتارهای بی نظیر تمرکز دارد . تست تفکر واگرائی ،غالبا بر تعدادی از ایده های بی نظیر امتیاز بندی شده است . جالب است که تازگی به عنوان شاخص مفید از نوآوری است . ممکن است شاخصی از انعطاف پذیری را هم در بر گیرد . انعطاف گذیری یک وجه مهم از تفکر خلاق است و به حل ابتکارانه مسئله کمک می کند . هم چنین به فرد کمک می کند که از کارکرد ثابت اجتناب کند و به کشف ایده های بی نظیر بپردارد (runco,1993 , p: 58
هدف از مهارت بکارگیری تجربه کسب شده در طول زمان است . به عبارت دیگر،تقلید ،حفظ کردن و تکرار نکات حفظ شده می باشد.
تخیل خلاق خمیر مایه خلاقیت است و منظور از تخیل خلاق نیرویی است كه شخص برای پیدا كردن راههای بهتر انجام دادن یك كار دلخواه بكار می گیرد .
رابطه هوش و خلاقیت :
محققان نشان داده اند كه ، بر خلاف عقیده رایج در میان مردم كه تیز هوشی را لازمه خلاقیت می دانند، خلاقیت تا حدی از هوش مستقل است . نتیجه آزمونها همیشه هم بستگی مثبت بین هوش و خلاقیت را نشان می دهند ، ولی مقدار آن اغلب كمتراز 5/. است . كه نشانی از ارتباط متوسط بین هوش و خلاقیت بشمار می رود .
عده ای از پژوهشگران مفهوم « آستانه خلاقیت » را مطرح می كنند . به نظر این پژوهشگران میزان معینی از هوش برای خلاقیت لازم است ولی بعد از این میزان كه«آستانه خلاقیت » است ، رشد و ظهور خلاقیت بستگی به عواملی به جز هوش دارد . یكی از این ساخت شخصیت فرد و دیگری وضعیت محیطی و اجتماعی اوست. هر چه شخص از انگیزش و پشتكار بیشتر برخوردار باشد ، امكان خلاقیت افزایش پیدا می كند(آقایی فیشانی،1377،ص :80).
گتزلر و جكسون در مطالعه خود در مورد ارتباط بین هوش و خلاقیت ، متوجه شده اند كه در مدرسه ها بیشتر معلمان دانش آموزان تیزهوش را به افراد خلاق ترجیح می دهند چون آنچه در مدرسه تدریس می شود و دانش آموزان باید یاد بگیرند براساس تفكر همگراست . و اگر دانش آموزی در یادگیری دروس و باز پس دادن دروس به دنبال مسائل و راههای جدید و خلاق برود طبعا چندان مورد پسند و توجه معلم ، خصوصا معلمان سنتی نخواهد بود .
البته ترویج تفکر واگرا در آموزش نباید سبب نادیده گرفتن تفكر واگرا باشد . هر دو نوع تفكر لازم و ملزوم یكدیگرند . جایی كه تفكر واگرا پرورش داده می شود خواه و ناخواه تفكر همگرا هم پرورش می یابد در صورتیكه عكس این قضیه الزاما صحیح نیست افراد خلاق اگر هم بسیار تیز هوش نباشند از هوش خوبی برخوردارند ولی افراد بسیار تیزهوش ممكن است اصلا" خلاق نباشند (اسكوئیلر و جمهری،1372 ص:117 ).
نتیجه پژوهشی كه در مدرسه ابتدایی در یكی از دانشگاههای آمریكا انجام گرفته نشان می دهد كه اگر كودكان با استعداد را تنها بر اساس آزمون هوش گروه بندی می كردند در حدود 7 نفر از 10 نفر آنها حذف می شدند . (نلر ، مسدد، 1369ص : 9 ) .
قیمت فایل فقط 9,900 تومان
برچسب ها : سنجش خلاقیت دانشجویان كارشناسی سه رشته علوم تربیتی، مشاوره و راهنمایی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و بررسی نگرش آنان در مورد تأثیر دوره تحصیل دانشگاهی بر رشد خلاقیتشان , طرح توجیهی سنجش خلاقیت دانشجویان كارشناسی سه رشته علوم تربیتی، مشاوره و راهنمایی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و بررسی نگرش آنان در مورد تأثیر دوره تحصیل دانشگاهی بر رشد خلا