دسته: علوم انسانی مقاله بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف در 48 صفحه ورد قابل ویرایش
قیمت فایل فقط 4,000 تومان
مقاله بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف در 48 صفحه ورد قابل ویرایش
بسم الله الرحمن الرحیم »
وَالْسَّماءِ ذاتِ الْبُروُجِ ( 1 ) وَالْیَومِ الْمَوعُودِ ( 2 ) وَشَاهِدٍ وَ مَشهُودٍ ( 3 ) قُتِلَ اَصحابِ الأُخدودِ ( 4 ) اَلّنَارِ ذَاتِ الوَقُودِ ( 5 ) إِذْ هُمْ عَلَیها قُعودٌ ( 6 ) وَهُم عَلی ما یَفْعَلونَ بِالمُومِنینَ شُهُودٌ ( 7 ) وَ ما نَقَموا مِنهُم اِلاّ اَن یُومِنوا بِاللهِ العَزیزِ الحَمید ( 8 ) اَلَّذی لَه ملكُ السَّمواتِ وَالاَرضِ وَاللهُ عَلی كلِّ شَی ءٍ شَهیدٌ ( 9 ) اِنَّ الَّـذینَ فَتَـنُوا المُـؤمِنـینَ وَالمُؤمِناتِ ثُمَّ یَتوبوا فَلَهُم عَذابُ جَهَنَّمَ وَ لَهُم عَذابُ الحَریقِ ( 10 ) اِنَّ الَّذینَ ءامَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَهُم جَنّاتٌ تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهارُ ذلِكَ الفَوزُ الكَبیرُ ( 11 ) اِنَّ بَطشَ رَبِّكَّ لَشدیدُ ( 12 ) اِنَّهُ هُوَ یُبدِیُ وَیُعیدُ ( 13 ) وَ هُوَ الغَفورُ الوَدودُ ( 14 ) ذُوالعَرشِ المَجیدُ ( 15 ) فَعّالٌ لِما یُریدُ (16) هَل اَتیكَ حَدیثُ الجُنودِ ( 17 ) فِرعونَ وَثَمودَ ( 18 ) بَلِ الَّذینَ كَفَروا فی تَكذیبٍ ( 19 ) وَاللهُ مِن وَرائِهِم مُحیطٌ ( 20 ) بَل هُوَ قَرءانٌ مَجیدٌ ( 21 ) فی لَوحٍ مَحفوظٍ ( 22 )
«صَدَقَ اللهُ العَلِیُّ العَظیم»
به نام خدای بخشاینده مهربان
قسم به آسمانی كه دارای برجها است و قسم به روز موعود و قسم به شاهد و شهادت دهنده، كشته و نابود گردیدند آن قومی كه آتش افروختد . آتش كه از هیزم ها افروخته شده، و خود آنان بر كنار آتش نشسته و آنها بر آنچه به مؤمنین آزار می رسانند گواهند . و كس بر عمل زشت آنها سرزنش نكرد مگر آنهائیكه ایمان آوردند به خدای غالب ستوده آن كسی كه مرا و راست پادشاهی و سلطنت آسمانها و زمین و او بر هر چیزی گواهست.
آنها كه به مكر و تدلیس به فتنه انداختند مردها و زنهای مؤمن را و از این عمل زشت ناروا توبه نكردند ، پس برای آنان است آتش دوزخ و عذاب آتش سوزان.
و انان كه ایمان آورده و عمل صالح كردند، برای آنهاست بهشت هایی كه زیر درختانش آبها جریان دارد و این حقیقتاً سعادت و فیروزی بزرگی است.
و محققاً انتقام كشیدن پروردگار تو بسیار امر سخت و بزرگی است زیرا كه او می آفریند و خلق به سوی او بازگشت می نماید. و اوست آمرزنده و دوست و صاحب عرش و بااقتدار و عزّت است. و آنچه بخواهد (با كمال قدرت و اقتدار ) انجام می دهد، (ای پیامبر) آیا خبردار شدی از حكایت لشكرهای فرعون و ثمود. آری آنان كافر شدند و تكذیب (پیمبران ) نمودند و خداوند محیط بر آنان است ، بلكه ابن كتاب قرآن بزرگی است كه در لوح محفوظ ثبت و محفوظ است[1].
فرضیة تحقیق:
«سورة مباركة بروج ، بیان اختصاری سرنوشت اقوامی خاص، اثر تربیتی عمده ای دارد.»
سؤالات تحقیق:
1- اصحاب الاخدود چه گروهی بودند؟
2- شكنجة مسلمانان در صدر اسلام برای چه هدفی صورت پذیرفته بود؟
3- اثر بیان اختصاری داستان فرعون و ثمود در این سوره چیست؟
4- اثر این سوره بر تربیت اخلاقی جوامع چگونه است؟
پیشینة تحقیق:
اكثر تفاسیری كه تا انتهای قرآن به تفسیر سور قرآن پرداخته اند، به تفسیر این سوره نیز پرداخته اند.
چكیده ای در مورد سورة بروج:
سورة بروج مكی است و بیست و دو آیه دارد.
بیان آیات این سوره مشتمل بر انذار و بشارت است ،و در آن به سختی كسانی را انذار كرده كه مردان و زنان مسلمان را به جرم این كه به خدا ایمان آورده اند شكنجه می كنند. نظر مشركین مكه كه با گروندگان به رسول خدا(ص) چنین می كردند، آنان را شكنجه می كردند تا از دین اسلام به شرك سابق خود برگردند.
بعضی از این مسلمانان صبر می كردند و برنمی گشتند و لو شكنجه به هر جا كه خواست برسد. و بعضی برگشته و مرتد می شدند و اینها افرادی بودند كه اینها افرادی بودند كه ایمان ضعیفی داشتند، همچنان كه در آیة “ وَمِنَ النّاسَ مِن یَقول امنا بِالله فاذا اوذی فی الله جَعَل فتنه الناس كعذاب الله، وَ مِن الناسُ مِن یعبد الله علی حرف فَاِنَّ اصابَه خیر اطمَان به وَ اِن اصابته فتنه انقلب علی وَجهَهُ ” به وضع آنان اشاره می كند. خدای سبحان در این آیات قبل از اینكه اشاره ای به اصحاب اخدود می كند و این خود تشویق مؤمنان به صبر در راه خدای تعالی است، دنبال این داستان، اشاره ای هم به سرگذشت لشكریان فرعون و ثمود دارد، و این مایة دلخوش رسول خدا و وعدة نصرت به آن جناب و تهدید مشركین است و این سوره به شهادت سباق آیاتش درمكّه نازل شده است[2].
در كل این سوره به دو بخش می تواند تقسیم شود: بخش اوّل: پیروان اخدود (از آیة یكم تا شانزدهم ) و بخش دوّم : حدیث سپاه (از آیة هفدهم تا بیست و دوّم) در بخش اول این سوره قسم به ستارگان و روز موعود و شاهد و مشهود است و جواب این قسم در آیة چهارم آمده كه به اصحاب اخدود و لعنت فرستاده شده[3] تناسب نامگذاری این سوره به سورة بروج نیز به تناسب سوگندی است كه در آیة اوّل آمده است.[4]
اهمیت این سوره:
این سوره بیست و دو آیه دارد و رسول خدا (ص) فرمود،هر كس سورة بروج را بخواند خداوند به عدد هر روز آدینه و روز عرفه كه در دنیا بوده ده حسنه برای او بنویسد و هر كس در نماز فریضه بخواند، موقف حشروی با انبیاء مرسلین باشد.
از مصباح كفعمی است: كسیكه این سوره را در رختخواب بخواند یا موقع بیرون رفتن از منزل ، خانه و اثاث البیت و اهل و عیال همه محفوظ مانند[5].
روی هم رفته این سوره، سوره استقامت و پایمردی در برابر فشارهایی است كه از ظالمان و مستكبران بر مؤمنان وارد می شود و در لابلای آن وعده نصرت الهی نهفته است.
در فضیلت این سوره همین بس كه رسول خدا فرمود: هر كس این سوره را بخواند، خداوند بر تعداد تمام كسانی كه در نماز جمعه اجتماع می كنند و تمام كسانی كه در روز عرفه در عرفات جمع می شوند ، ده حسنه به او می دهد و تلاوت آن انسان را از ترسها و شدائد رهایی می بخشد[6].
«بسم الله الرحمن الرحیم »
وَالْسَّماءِ ذاتِ الْبُروُجِ (1)
« نخست می فرماید: سوگند به آسمان كه دارای برجهای بسیار است.
بروج جمع «برج» در اصل به معنی قصر است و بعضی آن را به معنی«شی ء ظاهر و آشكار» می دانند . و نامگذاری قصرها و عمارتهای بلند و مرتفع را به این نام به خاطر وضوح و ظهورشان دانسته اند. به همین جهت قسمت مخصوص از دیوار اطراف شهر یا محل اجتماع لشكر كه بروز و ظهور خاصی دارد«برج » نامیده می شود.
و هنگامی كه زن زینت خود را آشكار سازد، “تبرجت المرأه ” می گویند. برجهای آسمانی یا به معنی ستارگان درخشان و روشن آسمان است و یا به معنی“صورتهای فلكی” ، یعنی مجموعه ای از ستارگان كه در نظر ما شباهت به یكی از موجودات زمینی دارد،و برجهای دوازده گانه دوازده صورت فلكی است كه خورشید حركت نمی كند، بلكه زمین به دور آن می گردد.
(ولی به نظر می رسـد كـه خورشـید جابه جا می شود و محاذی یكی از صورتهای فلكی می گردد.)
سوگند به هر یك از این معانی باشد حكایت از عظمت آن می كند، عظمتی كه شاید در آن زمان در نظر عرب روشن نبود، ولی امروز برای ما كاملاً شناخته شده است، هر چند بیشتر به نظر می رسد كه منظور همان ستارگان درخشان آسمانی باشد . لذا در حدیثی آمده است كه از پیغمبر (ص) تفسیر این آیه را خواستند، فرمود:“منظور كواكب و ستارگان است”.[7]
وَالْیَومِ الْمَوعُودِ (2 )
سپس می افزاید: و سوگند به آن روز موعود، (روز رستاخیز) همان روزی كه تمام انبیاء و پیامبران الهی آن را وعده داده اند و صدها آیه قرآن مجید از آن خبر می دهد،همان روزی كه میعاد و وعده گاه همه اولین و آخرین است و روزی است كه باید حساب همگان تصفیه شود.[8]
این جمله عطف است بركلمة «اسماء» یعنی سوگند به آسمان داریث برج ها و سوگند به روز موعود.[9]
وَشَاهِدٍ وَ مَشهُودٍ ( 3 )
و در سومین و چهارمین سوگند می فرماید: “و قسم به شاهد و مشهود” در اینكه منظور از شاهد و مشهود چیست؟تفسیرهای بسیار فراوانی ذكر كرده اند كه بالغ برسی تفسیر می شود، و مهمترین آنها تفسیرهای زیر است:
1- «شاهد» شخص پیغمبر(ص) است . چنانكه قرآن می گوید:“یا اَیُّها النَبی اِنّا ارسلناكَ شاهِداً و مُبَشِّراً وَنَذیراً : ای پیغمبر ما تو را شاهد و بشارت دهنده و بیم دهنده فرستادیم0 (احزاب/45) و «مشهود» همان روز قیامت است، چنانكه قرآن می فرماید: ذلِكَ یَوم مجموع لَه الناش وَ ذلك یوم مشهود: روز قیامت روزی است كه همه مردم در آن جمع می شوند و روزی است كاملاً مشهود و آشكار. (هود/103).
2- شاهد گـواهان عمل انـسانند، مـانند اعضـای پـیكر او چنـانكه در آیة 24 سوره نـور می خوانیم: «یوم تشهد علیهم السنتهم و ایدیهم و ارجلهم بما كانوا یعملون: روزی كه زبانها و دستها و پاهایشان به اعمالی كه انجام داده اند گواهی می دهد و مشهود انسانها و اعمال آنها هستند.
3- «شاهد» به معنی روز جمعه است كه شاهد اجتماع مسلمین در مراسم بسیار مهم نماز آن روز است. و «مشهود» در روز عرفه است كه زائران بیت الله الحرام شاهد و نظارت كنندة و نظارت كنندة آن روزند. در روایتی از رسول خدا و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) این تفسیر نقل شده است.
4- شاهد روز عید قربان و مشهود روز عرفه (روز ما قبل آن ) می باشد. در حدیثی آمده است كه “مردی وارد مسجد پیغمبر(ص) شد، كسی را دید كه نشسته و از رسول خدا(ص) حدیث نقل می كند،می گوید: تفسیر این آیه را از او خواستم گفت: آری شاهد روز جمعه و مشهود روز عرفه است،از او گذشتم: شاهد روز جمعه است و مشهود روز عید قربان. از او نیز گذشتم به نوجوانی رسیدم خوش رو، كه او نیز از رسول خدا حدیث می گفت: گفتم: از تفسیر این آیه برایم سخن بگو،گفت: شاهد محمد (ص) است و «مشهود» روز قیامت ، آیا نشنیده ای كه خداوند می فرماید:« یا اَیهَا النَبّی اِنّا اَرسَلناكَ شاهداً وَمُبَشراً وَ نَذیراً » و نیز نشنیده ای كه می گوید: « ذلِكَ یَوم مَجموع لَه الناس وَ ذلك یَوم مَشهود» من سؤال كردم نخستین تو كه بود، گفتند: ابن عباس، دومین تو را پرسیدم ، گفتند:عبدالله بن عمر، و از سومین تو سوال كردم گفتند:حسن بن علی(ع) است:
5- منظوز از شاهد ، شبها و روزهاست، و مشهود بنی آدم ،كه به اعمال او گواهی می دهد. همان گونه كه در دعای امام زین العابدین (ع) در دعای صباح و مساء می خوانیم:«هذا یَوم حَادِث جَدید وَ هُوَ عَلَینا شاهد عتید، اِن اَحسنا و دعنا بحمد وَ اِن اسانا فارمثا بِذَنبٍ: این روز تازه ای است كه شاهد آماده بر اعمال ما است،اگر نیكی كنیم با حمد و سپاس ما را وداع می گوید، و اگر بد كنیم با نكوهش و مذمت از ما جدا می شود.
6- منظور از شاهد ملائكه و مشهود قرآن است .
7- منظور از شاهد ، حجر الاسود و مشهود حاجیانند كه در كنار آن می آیند و دست بر آن می نهند .
8- شاهد خلق است و مشهود حق است.
9- منظور از شاهد، امت اسلامی است و مشهود امتهای دیگر،همانگونه كه در آیة 143 سوره بقره آمده است: «لِتَكُونُوا شُهَداء عَلَی النّاس » هدف این است كه شما گواه بر دیگر امتها یاشید.
10- شاهد،پیامبر اسلام(ص) و مشهود سایر انبیاء الهی هستند. به گواهی آیة 41 سوره نساء «وَ جِئنا بِكَ علی هؤلاءِ شَهیداً » : در آن روز ما تو را به عنوان گواه بر آنها (پیامبران دیگر) می آوریم .
اَلَّذی لَه ملكُ السَّمواتِ وَالاَرضِ وَاللهُ عَلی كلِّ شَی ءٍ شَهیدٌ( 9 )
سپس به بیان دو وصف دیگر از اوصاف این معبود بزرگ پرداخته و می افزاید : «همان خدایی كه حكومت آسمانها و زمین از آن اوست و بر همه چیز شاهد و گواه و حاضر است.»
در حقیقت این چهار وصف از اوصافی است كه شایستگی برای عبودیت را مسلّم می كند، قدرت و توانایی . واجد هر گونه كمال بودن ، مالكیت آسمانها و زمی و آگاهی از همه چیز.
در ضمن بشارتی است به مؤمنان كه خدا ناظر و حاضر است وصبر و شكیبایی و استقامتشان را در راه حفظ ایمان می بیند و ناظر ایثارگری های آنها است.
و البته توجه به این امر به آنها نیرو ونشاط می دهد و تهدیدی برای دشمنان به خاطر ناتوانی آنان و آزمون و امتحان است. و سرانجام طعم تلخ عذاب را خواهند چشید.[10]
این آیه، بیان دلیل برای دو صفت عزیز و حمید ، و تقدیم له، بیان حصر است این تصرف و تدبیری كه در آسمانها و زمین مشهود است، فقط برای مالك مطلق و حقیقی آنها می باشد كه همان خداوند عزیز و حمید و شهید بر هر چیزی است.
آن قدرت تا هر یكه می آفریند، و صورت و سامان می دهد، و در ظاهر و باطن آسمانها و زمین تصرف می نماید، چیزی از آنها و آنچه در آنها و بر آنها می گذرد از او پنهان نمی ماند و شاهد و گواه بر همه چیز است.
در این عالمی كه در سراسر آن حكمت و عدل و نظارت او حاكم است، اگر چیزی طاغیان را آزاد و دست و زبانشان را باز گذارد، از نادیدن و ناتوانی او نیست، برای این است كه خلق را بیازماید و استعدادها ظاهر شود و حق پایه و مایه گیرد و پاك و ناپاك از هم جدا گردد. «حتی یمنیر الخبیث من الطیب» و محبش بر كفر پیشگان و ستمكاران تمام گردد. هر یك از اوصاف شاهد، مشهود، شهود و شهید كه همه از شهود«مصدری» اشتقاق یافته با اوزانی در این آیات آمده كه متناسب با موضوعات خاص به خود می باشند: چشم بینائیكه در برجهای آسمای و مسكونه زمین گشوده شده، حادثه و عمل مشهودی كه خود ثبت می شود و چشم ها را به مشاهده وامی دارد. و شاهد و مشهود. چشم آن ستمكاری كه اعمال دست و زبان و جوارح خود او را در خاطرش می سپارد: و هم علی ما یَفعَلون بِالمؤمنین شهود.
بالاتر از همه شهادت و بینایی ماكل آسمانها و زمین كه هر چشمی از او نور و بینائی دارد و زیر فرمان او هستند : وَ هُوَ علی كل شی ءٍ شَهید:همة اینها شهود و گواهان حقّند.[11]
متن ذیل، تفسیر عمومی آیات 1 تا 9 سورة بروج می باشد:
مؤمنان در برابر كوره های آدم سوزی، می دانیم مسلمانان مكه در آغاز سخت در فشار بودند، و دشمنان هر گونه شكنجه را بر آنان روا می داشتند و همانگونه كه در شرح محتوای سوره گفتیم هدف از نزول این سوره، هشداری است به این شكنجه‌گران كه سرنوشت اقوام مشابه خود را در گذشتة تاریخ به خاطر بیاورند.
از سوی دیگر تسلّی و دلداری و تقویت روحیة مؤمنان نخستین است و درسی است برای همة مسلمانان در طول تاریخ.[12]
نكته ها:
1- اصحاب اخدود چه كسانی بودند، گفتیم اخدود به معنی گودال بزرگ یا خندق است، و منظور در اینجا خندق های عظیمی است كه مملو از آتش بود تا شكنجه گران مؤمنان را در آن بیفكند و بسوزانند.
در اینكه این ماجرا مربوط به چه زمان و چه قومی است و یا اینكه یك ماجرای خاص و معین بوده و اشاره به ماجراهای متعددی از این قبیل مناطق مختلف جهان است، در میان مفسران و مورخان گفتگو است.
معروفتر از همه آن است كه مربوط به «ذونواس» آخرین پادشاه حمیر در سرزمین یمن است. توضیح اینكه «ذونواس» كه آخرین تو از سلسلة گروه حمیر بود به آیین یهود در آمد و گروه حمیر نیز از او پیروی كردند.
او نام خود را یوسف نهاد و مدتی بر این منوال گذشت،سپس به او خبر دادند كه در سرزمین نجران در شمال یمن هنوز گروهی بر آیین نصرانی اند، هم مسلكان ذونواس او را وادار كردند. كه اهل نجران را مجبور به پذیرش آیین یهود كند. او به سوی نجران حركت كرد. و ساكنان آن جا را جمع نمود و آیین یهود را بر آنان عرضه داشت و اصرار كرد، آن را پذیرا شوند ولی آنها ابا كردند، حاضر به قبول شهادت شدند،اما حاضر به صرف نظر كردن از آیین خود نبودند . ذونواس دستور داد خندق عظیمی كندند و هیزم در آن ریختند و آتش زدند، گروهی را زنده زنده به آتش سوزاند و گروهی را باشمشیر كشت و قطعه قطعه كرد به طوری كه عدد مقتولین و سوختگان در آتش به بیست هزار تو رسید، بعضی افزودند در این گیرودار ، یك تن از نصاری نجران فرار كرد و به سوی روم و دربار قیصر شتافت، و از ذونواس شكایت كرد و یاری طلبید، قیصر گفت، سرزمین شما از من دور است امّا نامه ای به پادشاه حبشه می نویسم كه او مسیحی است و همسایة شما. از او می خواهم شما را یاری دهد. سپس نامه ای نوشت و از پادشاه حبشه انتقام خون مسیحیان نجران را خواست . مرد نجرانی نزد سلطان حبشة نجاشی آمد، و نجاشی از شنیدن این داستان، سخت متأثر گشت و از خاموشی شعلة آئین مسیح(ع) در سرزمین نجران افسوس خورد و تصمیم بر انتقام شهیدان را از او گرفت.
لشكریان حبشه به جانب یمن تاختند . در یك پیكار سخت ذونواس را شكست دادند. و طولی نكشید كه مملكت یمن به دست نجاشی افتاد . بعضی از مفسران نقل كرده اند طول آن خندق 40 ذراع و عرض آن 12 ذراع بوده ماجرای فوق به صورت های متفاوتی در بسیاری از كتب تفسیر و تاریخ آمده . از جمله مفسر بزرگ طبرسی و ابوالفتوح رازی و فخررازی، در تفسیر كبیر و آلوسی در روح المعانی و ابن هشام در سیرة خود و جمعی دیگر آوردند . از آنچه بالا عنوان شد، روشن می شود، كه این شكنجه گران بی رحم سرانجام به عذاب الهی گرفتار شدند و عذاب قیامت نیز در انتظار آنان است. و مصداق عذاب الحریق این جهان نیز دربارة آنها تحقق یافت.
جهت دریافت فایل مقاله بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلفلطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 4,000 تومان
برچسب ها : تحقیق بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف , پروژه بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف , مقاله بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف , دانلود تحقیق بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف , بررسی تفسیر آیات سوره بروج از تفاسیر مختلف , تفسیر آیات , سوره بروج , تفاسیر مختلف